Archief

In het Parool van 11 maart betoogt Ira Helsloot dat het demonstratierecht geen ‘attentierecht’ is, dat wil zeggen dat het recht op meningsuiting niet betekent dat je ook recht hebt op dat de media aan je protest aandacht besteden. In dit verband is het kwalijk dat het Nederlandse College voor de Rechten van de mens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens selectief citeert.

Het artikel in het Parool kunt u hier te lezen.

In het Brabants Dagblad wordt door Crisislab de disproportionaliteit van de explosievenopsporing in Nederland aangekaart. Jaarlijks worden er in Nederland miljoenen uit het Gemeentefonds uitgegeven aan explosievenopsporingsonderzoek voorafgaand aan bouwwerkzaamheden, terwijl er ook voor de privatisering van de explosievenopsporing geen incidenten met dodelijke slachtoffers door explosieven uit de Tweede Wereldoorlog bekend waren tijdens deze werkzaamheden. De rekening daarvoor wordt grotendeels door het Rijk en deels door de gemeenten betaald. Dit is ook een raadslid uit Goirle opgevallen die er in de gemeenteraad vragen over stelde.

‘Bedrijven worden nodeloos verrijkt’, stelt Helsloot dan ook. ‘Ik ben daar fel op tegen omdat met dat geld ook betere sociale zorg in de gemeente kan worden betaald of verkeersmaatregelen waarmee wel aantoonbaar mensenlevens kunnen worden gered.’

Het hele artikel is hier te vinden.

In opdracht van het in 2021 opgerichte Kenniscentrum Ontplofbare Oorlogsresten (OO) heeft Crisislab een onderzoek uitgevoerd om de taken en bevoegdheden die gemeenten hebben bij de omgang met OO te beschrijven inclusief eventuele onduidelijkheden over de invulling ervan (de zogenaamde witte vlekken). De rapportage kunt u hier downloaden.

Het Kenniscentrum OO heeft naar aanleiding van dit onderzoek een factsheet opgesteld voor gemeenten. Deze kunt u hier vinden (of op de website van het Kenniscentrum).

Crisislab heeft een hand-out voor gemeenten opgesteld waarin de drie bouwstenen voor proportioneel veiligheidsbeleid voor Onploftbare Oorlogsresten staan genoemd. Deze hand-out is gepresenteerd op 11 november 2022 bij een congres dat is georganiseerd door het Kenniscentrum-OO. De hand-out is hier te downloaden.

Crisislab herhaalt ook dit jaar wat o.a. haar wetenschappelijk onderzoek al jaren geleden uitwees als het om een vuurverbod gaat, zie bijvoorbeeld de rubriek ‘de kwestie’ van De Telegraaf of het artikel ‘Moet je vuurwerk met één klap verbieden?’ in Trouw. Zolang het draagvlak voor vuurwerk bij een belangrijk deel van Nederland hoog is, is een (landelijk of lokaal) vuurwerkverbod praktisch en principieel onwenselijk. Principieel omdat in een democratische samenleving ook over risicovolle activiteiten een brede afweging gemaakt moet worden, dat wil zeggen breder kijkend dan alleen naar de negatieve effecten op veiligheid. Praktisch omdat handhaving van regels die niet door de samenleving gedragen worden onmogelijk is zonder draconische repressie.

Ira Helsloot heeft dit standpunt wederom in verschillende media naar voren gebracht: ‘Met het oog op morgen’, Trouw, het Reformatorisch Dagblad en de NOS.

Het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA heeft op 8 december een essaybundel uitgebracht met kritische en opbouwende reflecties om lessen te trekken uit de coronaperiode. Ira Helsloot heeft daarin een bijdrage geleverd rondom de centrale lessen die volgens het WI-CDA getrokken kunnen worden: er was sprake van een eenzijdige medicalisering van de coronabestrijding waardoor andere waarden uit het oog werden verloren. Te weinig is door de regering getracht om de samenleving en de democratie in haar waarde te laten. Meer had aan de samenleving over kunnen worden gelaten. ‘Samen leven’ betekent ook respect voor mensen met een andere mening dan de heersende visie van infectieziektedeskundigen. Democratie moet niet zo makkelijk opzij worden gezet omdat dat de macht (met als altijd goede bedoelingen) beter uitkomt.

De essaybundel kunt u hier downloaden.

In opdracht van de Rekenkamercommissie van de gemeente Woerden heeft Crisislab een onderzoek uitgevoerd naar de wijze waarop de lokale democratie in Woerden in 2020 – 2021 onder de beperkingen van corona heeft gefunctioneerd. Bijvoorbeeld: hoe heeft zij procedures aangepast om toch de bevolking toegang te geven tot het democratisch proces?

U kunt de rapportage hier downloaden.

In opdracht van en in samenspraak met lokale (en regionale) collega-bestuurders verenigd in de bestuurlijke werkgroep ‘Bestuurlijk Overleg voor een Veilige Energietransitie in Nederland’ (BOVEN), heeft Crisislab bijgedragen aan de totstandkoming van een bestuurlijke handreiking ‘Omgaan met waterstofrisico’s’.

In deze handreiking voor lokaal bestuurders (en raads- en statenleden) worden de risico’s van waterstof in perspectief geplaatst door een vergelijk te maken met de risico’s van aardgas en andere ‘dagelijkse’ risico’s. Ook worden wettelijke regimes en ijkpunten voor de lokale afweging uiteen gezet. Verder is gesproken met lokaal bestuurders met ervaring met lokale initiatieven in de eigen gemeente, waaruit belangrijke aandachts- en leerpunten zijn voortgekomen. De handreiking sluit af met een aantal kernaandachtspunten voor het bestuurlijk handelen in drie bestuurlijke arena’s: communicatie met de samenleving, interactie met de politiek en aansturing van de ambtelijke organisatie.

BOVEN bestaat uit wethouders, burgemeesters en gedeputeerden. BOVEN zoekt naar manieren om het bestuurlijke perspectief op veiligheids- en gezondheidsrisico’s te combineren met de bestuurlijke opgave om de energietransitie te realiseren. BOVEN doet dat door middel van het opstellen van handreikingen en het organiseren van bijeenkomsten. Het ministerie van EZK ondersteunt BOVEN en subsidieert de verschillende initiatieven en producten.

De andere producten van BOVEN zijn:

Bestuurlijke handreiking over de omgang met veiligheidsrisico’s van de energietransitie (2021).

Opbrengst symposium ‘Burgerbetrokkenheid bij de risico’s en onzekerheden tijdens de energietransitie’ (2022).

Op 1 oktober vond de maand van de Geschiedenis 2022 plaats. Verschillende gasten namen deel aan een tweetal paneldiscussies rond het thema ‘Wat een Ramp!’.

Tijdens het eerste tafelgesprek bespraken Anique Hommels (Universiteit Maastricht), Ira Helsloot (Radboud Universiteit) en Hans de Smet (Koninklijke Militaire School België) de vraag: ‘Wat is een ramp?’. Een van de conclusies was dat de definitie van een ramp door context en tijdsbeeld bepaald wordt. De definitie van een ramp heeft te maken met de normen van veiligheid waar mensen aan gewend zijn.

De eerste paneldiscussie is hier als podcast te beluisteren.

De tweede paneldiscussie, die werd geleid door Ira Helsloot, draaide rond de vraag ‘Wat is de rol van de media in de berichtgeving over rampen?’. Daan Prevoo (burgemeester van Valkenburg aan de Geul) vertelde over zijn ervaringen met de media tijdens de watersnoodramp in Valkenburg. Marc Josten (eindredacteur van Argos-TV, HUMAN en VPRO) ging in op het verschil tussen neutraliteit en objectiviteit binnen de media. Frank van Vree (bijzonder hoogleraar Geschiedenis van Oorlog, Conflict en Herinnering aan de UvA) vertelde over de iconische waarde van beelden tijdens een ramp. De panelgasten spraken ook over media framing: een ramp wordt vaak pas een ramp wanneer de media het als ramp labelt.

De tweede paneldiscussie is hier als podcast te beluisteren.

In het Reformatorisch Dagblad stelt Ira Helsloot naar aanleiding van het openbaar worden van de tweede rapportage van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over de aanpak van de coronacrisis dat ‘het kabinet had de sluiting van de scholen tijdens de coronapandemie beter moeten monitoren. Het was een draconische maatregel, zonder dat er goed was nagedacht over de negatieve gevolgen voor 100.000 kinderen’.

Lees hier het hele artikel.

Enkele jaren geleden is door het Platform Blindgangers een eerste aanzet gedaan om de ‘rollen en verantwoordelijkheden’ rondom de (preventieve) omgang met ontplofbare oorlogsresten (OO) op papier te zetten. In deze eerste aanzet zijn processtappen in kaart gebracht met betrekking tot OO-verdacht gebied en welke verantwoordelijkheden daarbij horen.

Tijdens deze eerste aanzet werden diverse onduidelijkheden en knelpunten gesignaleerd. Een daarvan is de onduidelijkheid over de rol van gemeenten bij het beheersen van het risico van OO. In opdracht van het in 2021 opgerichte Kenniscentrum OO heeft Crisislab een onderzoek uitgevoerd om de taken en bevoegdheden die gemeenten hebben bij de omgang met OO te beschrijven inclusief eventuele onduidelijkheden over de invulling ervan (de zogenaamde witte vlekken).

Een taak is een wettelijke verplichting voor een actor om invulling te geven aan een bepaalde werkzaamheid, activiteit of opdracht. Een bevoegdheid is een wettelijke mogelijkheid voor een actor om een bepaalde werkzaamheid, activiteit of opdracht uit te voeren of op te leggen of te verbieden. In het onderzoek laten we meer precies zien wanneer een gemeente een taak moet uitvoeren en een bevoegdheid mag inzetten.

De rapportage is hier te downloaden.

Het Kenniscentrum OO heeft naar aanleiding van dit onderzoek een factsheet opgesteld voor gemeenten. Deze kunt u hier vinden (of op de website van het Kenniscentrum).

Crisislab heeft een hand-out voor gemeenten opgesteld waarin de drie bouwstenen voor proportioneel OO-veiligheidsbeleid staan genoemd. Deze hand-out is gepresenteerd op 11 november 2022 bij een congres dat is georganiseerd door het Kenniscentrum-OO. De hand-out is hier te downloaden.

Er gaat geen maand voorbij, zo lijkt het, of we hebben te maken met een nieuwe nationale crisis: klimaat, corona, stikstof, gaswinning in Groningen, een massale instroom van vluchtelingen, de toeslagenaffaire, een drinkwatercrisis, energiecrisis, etc. Ze vragen, volgens media en nationale politiek, allemaal om acuut en daadkrachtig optreden van de nationale overheid. Ira Helsloot heeft in opdracht van A&O fonds Gemeenten hier een beschouwing over geschreven. Deze kunt u hier lezen.

Het omgaan met de energietransitie vergt veel van bestuurders. Een van de uitdagingen waar bestuurders voor staan is het meenemen en betrekken van de samenleving in de voordelen, risico’s en onzekerheden van de energietransitie.

De werkgroep Bestuurlijk Overleg voor een Veilige Energietransitie in Nederland (BOVEN) heeft daarom op 17 juni 2022 een symposium over burgerbetrokkenheid bij de risico’s en onzekerheden van de energietransitie georganiseerd. De doelgroep van het symposium waren decentraal bestuurders die met elkaar de dilemma’s rondom burgerbetrokkenheid konden verkennen.

Het symposium bestond uit twee delen: een plenair waarin een aantal presentaties werd geven waarna een discussie daarover plaatsvond met de zaal. In een aantal verdiepende workshops is vervolgens verdieping gezocht op vier hoofdvragen.

De leerpunten van het symposium zijn samengevat in het document ‘Burgerbetrokkenheid bij de risico’s en onzekerheden van de energietransitie’. Meer precies worden de vier hoofdvragen die centraal stonden in het symposium beantwoord. De samenvatting kunt u hier downloaden.

De bestuurlijke werkgroep BOVEN heeft eerder, in juni 2021, een handreiking in vraag-en-antwoord-vorm opgesteld (penvoering door Crisislab) over bestuurlijk omgaan met de veiligheidsrisico’s van de energietransitie. Deze handreiking kunt u hier vinden.

Ook heeft Crisislab in opdracht van BOVEN eerder een onderzoek uitgevoerd naar de juiste omgang met actiegroepen die zich richten op de beïnvloeding van (lokaal) overheidsbeleid over de energietransitie. De rapportage kunt u hier vinden.

Bas Heerma, extern promovendus bij Crisislab, heeft op 29 juni 2022 in De Balie tijdens een discussiebijeenkomst over ‘hoe rekening te houden met de volgende generaties’ een presentatie gegeven over zijn promotiewerk i.o. namelijk over de wijze waarop overheden omgaan met ‘lange termijn risico’s’.

Zoals ook weer tijdens de coronacrisis bleek, investeren overheden maar beperkt in langetermijnrisico’s en als zo’n risico zich dan opeens aandient wordt alleen geprobeerd de korte termijneffecten te beheersen.

De presentatie van Bas start op 5:48 in de volgende link: https://www.youtube.com/watch?v=I1kUQSQ3rHA.

Voor een keer een persoonlijke noot over twee bijzondere medewerkers van Crisislab. In het magazine NGInfra (nr. 2, juni 2022) vertellen Marijn (de ‘next generation’) en Ira over hun speciale samenwerking bij Crisislab.

Het betreffende artikel kunt u hier downloaden.

Door NWO / NWA is een projectvoorstel geselecteerd van een consortium waarin Ira Helsloot deelneemt. Het vierjarige project ‘Integral Safe and Sustainable-by-Design Plasma Process for Acrylonitrile Production’ wil bijdragen aan een geheel nieuwe vorm van productie van gevaarlijke stoffen die noodzakelijk zijn voor cruciale producten zoals meststoffen, kunststoffen en vaccindragereiwitten. Het nieuwe plasmaproces moet kleinschalige, modulaire productie mogelijk maken op natuurlijke een veilige wijze. In het project wordt al werkende weg samen met de betrokken overheden een proportioneel veiligheidskader ontwikkeld.

Meer informatie kunt u hier vinden.

Met enige vertraging is het jaarverslag over 2020 van de Raad van Advies voor de risicobeoordeling door het Bureau Risicobeoordeling en Onderzoek (BuRO) van de NVWA waarvan Ira Helsloot deel uitmaakt naar de Tweede Kamer gestuurd. De Raad waardeert de onafhankelijkheid en de meeste adviezen van het BuRO maar vraagt nadrukkelijk aandacht voor de proportionaliteit van de beoordeling van kleine risico’s. Hier ziet de Raad dat het BuRO teruggrijpt op Europese adviezen en normeringsmethodes zonder eigen afweging van de soms evident nihil risico’s van kleine hoeveelheden stoffen omdat bijvoorbeeld grotere hoeveelheden van die stof in natuurproducten zoals fruit voorkomen.

Hier treft u het jaarverslag (en hier de aanbiedingsbrief).

Het omgaan met de energietransitie vergt veel van bestuurders. Een van de uitdagingen waar bestuurders voor staan is het meenemen en betrekken van de samenleving in de voordelen, risico’s en onzekerheden van de energietransitie.

Dilemma’s zijn er immers genoeg:
– Bijna alle burgers willen graag duurzame energie, maar zodra de mogelijke nadelen ter sprake komen dan ontstaat er weerstand. Hoe gaat u om met deze weerstand?
– Kan de trend van alsmaar strengere eisen aan gezondheid en veiligheid averechts werken op de energietransitie?
– Zichtbaar is een afnemende tolerantie voor onzekerheid rond risico’s. Betekent dit ook een (ernstige) bedreiging voor het realiseren van een duurzaam energiesysteem?

De werkgroep Bestuurlijk Omgaan met de Veiligheidsrisico’s van de Energietransitie (BOVEN) nodigt overheidsbestuurders die betrokken zijn bij de energietransitie mede namens het ministerie van EZK daarom uit voor een symposium over hoe zij de samenleving kunnen meenemen en betrekken bij de energietransitie.

Wanneer: 17 juni 2022. Programma: 9:30 – 16:00 uur (met inloop om 9:00 uur en inclusief lunch).

Waar: Sociëteit De Witte – Plein 24 in Den Haag.

Aanmelden: U kunt zich aanmelden voor het symposium via m.vandonselaar@crisislab.nl

De uitgebreide uitnodiging treft u hier.

De bestuurlijke werkgroep BOVEN heeft in juni 2021 een handreiking in vraag-en-antwoord-vorm opgesteld (penvoering door Crisislab) over bestuurlijk omgaan met de veiligheidsrisico’s van de energietransitie. Deze handreiking kunt u hier vinden.

In opdracht van de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Groningen en de gemeente Rotterdam heeft Crisislab onderzoek uitgevoerd naar de veiligheid van beweegbare bruggen in Nederland. De Europese machinerichtlijn vraagt om een analyse van en (bestuurlijk) besluit over wanneer een brug voldoende veilig is. Recente incidenten met bruggen die onderzocht zijn door de Onderzoeksraad voor Veiligheid benadrukken daarnaast de urgentie van een dergelijke analyse om beargumenteerd te kunnen besluiten wanneer investeringen noodzakelijk zijn en wanneer niet. Het doel van het onderzoek was daarmee om te komen tot een proportionele risicoanalyse voor redelijk veiligheidsbeleid van beweegbare bruggen in Nederland.

Voor het geheel aan beweegbare bruggen in Nederland geldt dat de reguliere veiligheidsnorm van een individueel overlijdensrisico van één op de honderdduizend jaar (10^-5) ruim gehaald wordt. De feitelijke onveiligheid ligt honderdmaal lager, rondom de 10^-7. Het eindrapport geeft een voorgestelde berekeningswijze om bestuurlijk vast te stellen dat 10^-5, net als op andere domeinen in Nederland, de te behalen norm is.

We bevelen aan om niet in aanvullend veiligheidsbeleid te investeren, tenzij kan worden aangetoond dat de gebruikelijke maatstaf van € 80.000,- per gewonnen gezond levensjaar behaald wordt. Ook bevelen we op basis van expertsessies met onze opdrachtgevers aan om te onderzoeken en te overwegen om het verkeersregime op beweegbare bruggen aan te passen richting het gebruikelijke verkeersregime, waar geen sprake is van bediening maar waar de acties van verkeerssystemen (zoals bij een spoorwegovergang) automatisch gebeuren.

Het rapport kunt u hier downloaden.

Sinds enkele jaren wordt er gesproken over ‘de derde crisis in de opsporing’, dat wil zeggen dat er door de politie te weinig misdrijven worden onderzocht.

In opdracht van Politie en Wetenschap heeft Crisislab een langjarig actieonderzoek uitgevoerd naar optimalisatie van de wijze waarop de politie ten behoeve van de strafrechtelijke vervolging bewijs verzamelt. Dit betitelen we als ‘slimme opsporing’: een efficiëntere inzet van de politiële opsporingscapaciteit door slimme(re) keuzes te maken in het opsporingsproces.

Als eerste stap is een handreiking geschreven met daarin tips voor leidinggevenden en rechercheurs gebaseerd op analyse van de uitspraken van de rechterlijke macht en op de inzichten uit de literatuur over de wijze waarop professionals in de praktijk besluiten. De meest spraakmakende aanbeveling is om te overwegen met de opsporing te stoppen als er een hoofdbewijs en een steunbewijs is gevonden.

Die handreiking is vanaf 2017 op vijf plekken in Nederland als pilot geïmplementeerd. Vier van deze pogingen waren niet tot nauwelijks (blijvend) succesvol. De laatste poging in 2019-2020 bij twee teams van de districtsrecherche in Noord-Holland liet echter zien dat het merendeel van de aanbevelingen wel werkbaar was.

De succes- en faalfactoren van de pogingen tot implementatie zijn geanalyseerd aan de aan van de bekende literatuur daarover. Cruciaal is ten minste politieleiderschap omdat de intrinsieke motivatie om efficiënter te werken niet bij professionals aanwezig is; zij ronden elk onderzoek het liefste met een tien af zonder daarbij oog te hebben voor de efficiency.

De rapportage kunt u hier downloaden.

In opdracht van de politie Noord-Holland heeft Crisislab in 2021 een specifieke handreiking ontwikkeld en geïmplementeerd voor de basisteamrecherches en de weegtafel ‘ZSM’ binnen de eenheid. Die handreiking kunt u hier vinden.

Ira Helsloot is benoemd tot lid van de wetenschappelijke begeleidingscommissie die de commissie Wet wapens en munitie bijstaat (Staatscourant 2022, 3320). De commissie evalueert het functioneren van de Wet wapens en munitie en de onderliggende regelgeving.

Andreas Voss en Ira Helsloot hebben het in een tweegesprek in De Gelderlander over het échte effect van de coronamaatregelen en de opstelling van het OMT daarbij. Het gesprek kunt u hier lezen.

Op de webpagina is ook een link te vinden naar een integrale audio-opname van het gesprek.