In opdracht van het ministerie van BZK voert Crisislab onderzoek uit naar risicoaansprakelijkheid in de bouw. In 2008 heeft de commissie Dekker met betrekking tot het toezicht op de bouw de sturingsfilosofie “privaat wat kan, publiek wat moet” geformuleerd. Crisislab onderzoekt hoe een expliciete regeling voor aansprakelijkheidsstelling een instrument voor de overheid kan zijn om vertrouwen in marktpartijen te kunnen hebben en verantwoordelijkheid hard te maken. Klik hier voor meer informatie.

Crisislab adviseert momenteel de Azerbeidzjaanse overheid in opdracht van de Wereldbank over gebruik van risicogebaseerd en systeemgericht toezicht met name bij brandveiligheid en voedselveiligheid. Azerbeidzjan met de miljoenenstad Baku als hoofdstad is een snel groeiende economie die vooral op de olieopbrengsten drijft. De transitie van het Sovjet systeem van (de droom van) volledige toezicht naar een effectief en efficiënt toezichtstelsel waarbij vooral het midden- en kleinbedrijf niet ‘dood geïnspecteerd’ wordt is nog een lastige opgave. Ook adviseert Crisislab het Finse ministerie van Transport over de kosten en baten van investeringen in tunnelveiligheid.

Op 13 april overhandigde Ira Helsloot tijdens een symposium het eerste exemplaar van de essaybundel ‘Veiligheid boven alles? Oorzaken en gevolgen van de risico-regelreflex’ aan minister Donner van BZK. In het Magazine Nationale Veiligheid doet Jan van Tol, programmaleider ‘Risico’s en verantwoordelijkheden’, verslag van het symposium. Klik hier voor het verslag. De essaybundel is verschenen in de Crisislab publicatiereeks. Klik hier voor een uitgebreide beschrijving en de mogelijkheid om de essaybundel te downloaden.

Het COT en Crisislab zijn door de VNG gevraagd om een bestuurskundig gefundeerde visie op het stelsel van fysieke veiligheidszorg te geven en wel in het bijzonder op de brandweerzorg, geneeskundige hulpverlening, rampenbestrijding en crisisbeheersing. De kernvraag die beantwoord moet worden is: ‘Wat is noodzakelijk om van betekenisvolle (lokale) sturing van de fysieke veiligheidszorg te spreken?’

Auteurs: J.H. van Tol, I. Helsloot, F.J.H. Mertens (red.)
Uitgever: Boom Lemma uitgevers: Den Haag
ISBN: 978-90-8974-401-2, NUR 600
Verschijningsdatum: april 2011

Beschrijving:

In onze samenleving is er langzamerhand een standaard overreactie op risico’s en incidenten ontstaan, die vaak leidt tot overdreven maatregelen: de ‘risicoregelreflex’. Het optreden van de overheid weerspiegelt deze tamelijk neurotische houding.

Toch maken de pogingen om risico’s uit te sluiten ons vaak niet veiliger, terwijl ze de samenleving wel kunnen opzadelen met disproportionele kosten en inbreuk op onze vrijheid. Over dit verschijnsel wordt regelmatig geschreven, maar de media en politiek tonen weinig belangstelling voor het feitelijke prijskaartje. Moeten we die nadelen niet gewoon over hebben voor onze veiligheid? Deze vraag alleen al laat zien hoe geconditioneerd we zijn. Alsof alle risico’s uitgesloten kunnen worden, en alsof geen prijs daarvoor te hoog is. Maar keer op keer blijkt dat een nuchtere afweging van kosten en bijwerkingen van veiligheidsmaatregelen geen stand houdt in de nabijheid van het toverwoord ‘veiligheid’ met al zijn diepe emoties – van de angst voor een catastrofe tot de hoop op verlossing.

De tien eigenzinnige essays en speeches in Veiligheid boven alles? presenteren inzichten en ideeën over de risico-regelreflex. Bijdragen uit pionierland Engeland stellen dat de reactie van het publiek op risico’s wordt bepaald in het ‘risk landscape’, bevolkt met actoren zoals journalisten, politici, belangengroepen, bestuurders, experts, adviseurs en ambtenaren. Er zitten altijd actoren tussen met een belang om de omvang van risico’s te overdrijven. ‘The world of risk is spreading everywhere, so you see the rise of the risk actors.’ Ook bevat deze bundel vijftien voorbeelden die laten zien hoe risico-actoren in de praktijk zijn omgegaan met onder meer de Schipholbrand, de uitbraak van legionella, de 1750 onnodige ziekenhuisdoden en de ontsnapte tbs’er. Om verder te komen moeten we afrekenen met een aantal belemmerende overtuigingen die ons gevangen houden in de risico-regelreflex. Zoals het idee dat ieder ongeluk voorkomen had kunnen worden, en dus altijd iemands schuld is – daardoor ontstaat onproductief indekgedrag. Of het idee dat de overheid het wel zal opknappen en net zolang door moet gaan met preventieve maatregelen tot alle risico’s bijna nul zijn.

De auteurs geven ook handvatten voor een nieuw handelingsperspectief. Bijvoorbeeld het ontlenen van zelfrespect aan de acceptatie van risico’s. Of het delen van voor- en nadelen van risico’s. En in ieder geval het transparanter maken van de afweging tussen kosten, baten en bijwerkingen van veiligheidsmaatregelen. Als we het mechanisme collectief leren doorzien kunnen journalisten, ambtenaren en politici elkaar beter bij de les houden.

Meer informatie:

Het boek kunt u hier downloaden.

Op 13 april 2011 overhandigde Ira Helsloot tijdens een symposium het eerste exemplaar van de essaybundel Veiligheid boven alles? Oorzaken en gevolgen van de risico-regelreflex aan minister Donner van BZK. In het Magazine Nationale Veiligheid doet Jan van Tol, programmaleider ‘Risico’s en verantwoordelijkheden’, verslag van het symposium. Klik hier voor het verslag.

In het tijdschrift Recht, Bestuur en Organisatie van Hulpdiensten van juni is een recensie opgenomen van de Crisislab publicatie Risico’s en redelijkheid. Klik hier om de recensie te downloaden.

Op 25 februari 2010 organiseerde het Nederlandse programma ‘Overheid voor de toekomst’, onder auspiciën van het Britse Regulatory Policy Committee, een symposium voor topambtenaren over de ontwikkeling van risicobeleid in beide landen. Centraal stond de constatering dat onder de (gepercipieerde) druk van media en publiek de overheid een steeds grotere verantwoordelijkheid heeft gekregen voor het voorkomen van risico’s in de maatschappij. Dit heeft op zijn beurt geleid tot veel niet kosten-effectief risicobeleid en een hoge regeldruk. Ira Helsloot was uitgenodigd door het ‘Programma andere overheid’ om een introductie te geven over onderzoek dat suggereert dat de narrige burger eigenlijk een rationeel risicobeleid van de overheid verwacht. Hier vindt u het verslag van de conferentie en hier de presentatie van Ira Helsloot. Een vervolg op de discussie tijdens dit symposium zal plaatsvinden op de ‘dag van het risico’ op 19 mei as.

Dinsdag 30 maart zullen onderzoekers van het Zweedse CRISMART – onderdeel van het Swedish National Defense College – een bezoek brengen aan Crisislab en de Vrije Universiteit om een gezamelijk project over emergent groups te bespreken en om informatie over onderzoeksprojecten uit te wisselen. Er worden onder andere presentaties gehouden over commandovoering en de toelaatbaarheid van risico’s bij fysieke veiligheidsbeleid.

Het onderzoeksprogramma naar het besturen van veiligheid, het zogenoemde ‘Governance of Security Laboratorium’, van de Vrije Universiteit heeft van het ministerie van BZK subsidie ontvangen om een verkenning uit te voeren naar ‘de haalbaarheid van de ontwikkeling van een beslissingsmodel voor de overheid voor het beheersen van risico’s en aansprakelijkheid op het gebied van fysieke veiligheid’. De verkenning is primair uitgevoerd door onderzoekers van Crisislab.

Meer precies is verkend of de ontwikkeling van één rijksbreed ‘model van veiligheidsmanagement’ mogelijk is, dat wil zeggen één model dat door alle departementen kan worden gebruikt op de terreinen van veiligheid, waarvoor zij verantwoordelijk zijn. Het gaat hier om één bestuurlijk beslissingsmodel aan de hand waarvan verschillende overheidsorganisaties hun regelgeving met behulp van dezelfde veiligheidscriteria kunnen vaststellen. In het boek ‘risico’s en redelijkheid’ zijn de opbrengsten van het onderzoek beschreven. Klik hier voor meer informatie over het boek.

Auteurs: I.Helsloot, R. Pieterman, J.C. Hanekamp.
Uitgever: Boom Juridische Uitgevers
ISBN: 978-90-8974-243-8
Verschijningsdatum: 2010

Beschrijving:

Risico’s en redelijkheid is een verkenning naar een rijksbreed beoordelingskader voor de toelaatbaarheid van fysieke veiligheidsrisico’s in Nederland. De auteurs laten door middel van een historische analyse van het fysieke veiligheidsbeleid zien dat de overheid een steeds grotere verantwoordelijkheid heeft gekregen voor de fysieke veiligheid van haar burgers. Momenteel lijkt die verantwoordelijkheid in beleid en rechtspraak zover te gaan dat de overheid zelfs onbekende risico’s moet voorkomen. De keerzijde hiervan is een symbolisch en paternalistisch fysiek veiligheidsbeleid.

De auteurs pleiten voor een herijking van de verantwoordelijkheidsverdeling tussen burger en overheid. Deze herijking is gebaseerd op de rationaliteit van de burger die zelf vrijwillig mag kiezen om (extra) risico’s te lopen, de democratische besluitvorming over onvrijwillige risico’s en de grenzen aan veiligheidsbeleid, en het uitgangspunt dat de burger zelf zijn schade draagt. Besluitvorming over fysieke veiligheidsrisico’s zou moeten geschieden op basis van een wetenschappelijke kostenbatenanalyse verricht door een daartoe aangewezen overheidsorgaan. Ook doen de auteurs een concreet voorstel voor drie beslisregels voor de beoordeling van nieuwe en bestaande risico’s en voor maximalisatie van de kosten van veiligheidsbeleid. Dit voorstel wordt toegepast op een aantal actuele casus.

Meer informatie:

Klik hier om het boek te downloaden en hier voor een essay over de ‘narrige burger en het warrige risicobeleid’ in GRIP4.

De eindscripties voor het vak Fysieke Veiligheid en Crisisbeheersing, een onderdeel van de master Besturen van Veiligheid, waren dit jaar gewijd aan de interactie tussen burgers, media en politiek op het terrein van risicocommunicatie. Deze scripties zullen de basis voor een bundel over dat thema vormen. Een interessante casus is de CO2 opslag in Barendrecht. De scriptie van Jelle van Buuren hierover heeft al veel lof gekregen en is onderwerp van discussie binnen politiek en bedrijfsleven. U kunt de eindscriptie hier downloaden. Er volgt op een later moment meer informatie over de te publiceren bundel.

Auteurs: I. Helsloot en Astrid Scholtens
Uitgever: Bureau Veiligheidsberaad
Verschijningsdatum: 29 mei 2009

Beschrijving:

De veiligheidsregio’s zijn in het leven geroepen om de organisatie van de rampenbestrijding en crisisbeheersing te verbeteren en om de kwaliteit van de taakuitvoering te verhogen. Het Veiligheidsberaad heeft de ambitie om regio’s bij hun ontwikkeling te ondersteunen door onder andere op landelijk niveau te komen tot visievorming en concrete afspraken. Om deze ambitie waar te maken, heeft het Dagelijks Bestuur van het Veiligheidsberaad aan het bureau de opdracht gegeven een multidisciplinair visiedocument te ontwikkelen over de ontwikkeling van de veiligheidsregio.

Doelstelling van een dergelijk document is tweeledig:

– het beschrijft een visie aan de hand van belangrijkste thema’s (essenties) op het gebied van de multidisciplinaire samenwerking. Dit kan regio’s helpen bij hun eigen ontwikkeling en moet dus ook de regionale visievorming op dit onderwerp stimuleren

– het is een strategische agenda waarmee de voorkant van de landelijke beleidsagenda kan worden bepaald en op basis waarvan afspraken kunnen worden gemaakt (Rijk, regio’s en Veiligheidsberaad).

Meer informatie:

Klik hier om het document te downloaden.

Auteur: I. Helsloot en W. Jong
Uitgever: Wiley-Blackwell
Verschijningsdatum: September 2006

Beschrijving:

This study examines risk in higher education and research on the basis of a classification into three domains. The practical utility of this division into three domains is that it makes it easier to see what risks are unique to higher education (custodianship of knowledge), what risks are dependent on developments in society (microcosm of society) and what risks faced by an educational establishment are no different from those facing any other organization (education as an organization). The results of a survey of the field (through questionnaires, meetings and interviews) show that higher education institutions still do not routinely have an integrated policy on safety, security and crisis management. Within individual institutions, there is little communication between the three. Institutions, staff and students have limited awareness of the range of risks to which they and their environment are exposed. At the same time, establishments tend not to share their experiences in this field with others. Even within individual
institutions, there is often little involvement of staff and students in safety and security policy and its implementation.

Meer informatie:

Klik hier om het artikel te downloaden.

Auteur: I. Helsloot
ISBN: 978-90-5454-945-1
Uitgever:  Boom Juridische Uitgevers
Verschijningsdatum: 2007

Beschrijving:

Een bijzonder kenmerk van het hedendaags fysiek veiligheidsbeleid is het vertrouwen op de ‘schone schijn’. Binnen dit beleidsdomein wordt structureel een façade van symboliek opgetrokken die het rationele zicht belemmert op wat werkelijk van belang is. Situaties van fysieke onveiligheid geven daarmee aanleiding tot ritueel handelen waarmee een schijn van veiligheid wordt gewekt.

In deze rede wordt betoogd dat het het unieke ‘incidentele’ karakter van het beleidsdomein is dat ‘evolutionair’ heeft geleid tot het huidige structurele gebruik van symboliek. Bestuurders, veiligheidsprofessionals, media en burgers hebben elkaar in de laatste decennia van de vorige eeuw langzamerhand uit onbegrip en een soort gemakzucht in een houdgreep van symbolische handelingen genomen.

Juist in het beleidsdomein fysieke veiligheid is het echter niet politiek-bestuurlijk noodzakelijk om symbolen en rituelen als kern van het beleid te hanteren. De Nederlandse burgers kunnen de werkelijkheid beter aan dan bestuurders durven te geloven en veel veiligheidsprofessionals inzien. Daarmee is een paradigmawisseling mogelijk, namelijk het baseren van het fysiek veiligheidsbeleid op rationele uitgangspunten, zodat de beschikbare middelen veel effectiever en efficiënter kunnen worden ingezet.

Meer informatie:

Klik hier om de oratie te downloaden en hier om hem in boekvorm te bestellen.