Samen met de regio Drenthe heeft Crisislab de afgelopen anderhalf jaar een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden voor een kwalitatief betere crisisbeheersing. Op 23 maart jl. is het Algemeen Bestuur van de veiligheidsregio Drenthe akkoord gegaan met een nieuwe werkwijze en inrichting van de crisisorganisatie. De bestuurlijke eindrapportage is hier te downloaden en een artikel in het Magazine Nationale Veiligheid hier. Voor meer informatie verwijzen we u naar www.hvd-drenthe.nl.

Astrid Scholtens ondersteunt de regio Drenthe al een jaar lang in een traject om te komen tot een nieuwe crisisorganisatie. In de vijfde nieuwsbrief van de HVD Drenthe kunt u lezen over de vorderingen tot nu toe (p. 4-5). Wouter Jong (NGB) gaat in een gastcolumn in op het traject.

Ira Helsloot vraagt zich af in zijn september column in Alert waarom het openbaar bestuur zo’n behoefte heeft om zelf feestjes te organiseren. Vanaf september schrijven Ira Helsloot en Astrid Scholtens om de maand een column voor Alert. Klik hier om de column van deze maand te downloaden en hier voor het overzicht.

Sinds de rampen in Enschede en Volendam is er een nieuwe dynamiek in de veiligheidssector. Naar aanleiding van aanbevelingen ten gevolge van deze rampen heeft de overheid vijfentwintig veiligheidsregio’s opgezet, waarvan hightech meldkamers als beoogde spin in het web een integraal onderdeel uitmaken. Er bestaan echter spanningen tussen de logica van het bestuurlijke domein en het uitvoerende domein van afzonderlijke meldkamers. Pieter Wagenaar, Ira Helsloot en anderen, hebben in Openbaar Bestuur van maart 2010 hier een artikel over geschreven. Klik hier om dat artikel te downloaden.

In het Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing gaan Ira Helsloot, Astrid Scholtens en Jelle Groenendaal in op de vraag of de Zweden het beter georganiseerd hebben dan wij Nederlanders als het gaat om de bestuurlijke en operationele leiding tijdens crises. Klik hier voor het artikel en klik hier voor de column van Astrid Scholtens waarin dit onderwerp eerder werd aangestipt.

De minister van BZK beloofde de Tweede Kamer begin december van het vorige jaar dat er een nieuw nationaal slachtoffer volgsysteem zal komen zodat slachtoffers bij rampen beter te traceren zijn door familie. Lees in de column van Astrid Scholtens van februari over de idee-fixe van de (toenmalige) minister. Klik hier om de column te downloaden en hier voor overzicht van alle columns.

Crisislab ondersteunt de regio Drenthe met het onderzoek naar een effectievere en efficiëntere crisisorganisatie. Lees meer hier en klik hier voor een eerste nieuwsbrief .

Astrid Scholtens heeft samen met Michiel de Weger (NLDA) en Wouter Jong (NGB), in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken, onderzocht hoe nationale of regiogrensoverschrijdende crises aangestuurd moeten worden. Naar aanleiding van terroristische aanslagen in New York, Madrid en Londen en uitbraken van de vogelpest en SARS rees de vraag of, hoe en wanneer landelijke aansturing een alternatief kan zijn voor bestaande lokale aansturing. Het resultaat is het rapport “Landelijke operationale aansturing: Een verkenning naar de wenselijkheid van landelijke operationele aansturing tijdens crises”. Klik hier om het rapport in z’n geheel te downloaden.

Auteurs: I. Helsloot en Astrid Scholtens
Uitgever: Bureau Veiligheidsberaad
Verschijningsdatum: 29 mei 2009

Beschrijving:

De veiligheidsregio’s zijn in het leven geroepen om de organisatie van de rampenbestrijding en crisisbeheersing te verbeteren en om de kwaliteit van de taakuitvoering te verhogen. Het Veiligheidsberaad heeft de ambitie om regio’s bij hun ontwikkeling te ondersteunen door onder andere op landelijk niveau te komen tot visievorming en concrete afspraken. Om deze ambitie waar te maken, heeft het Dagelijks Bestuur van het Veiligheidsberaad aan het bureau de opdracht gegeven een multidisciplinair visiedocument te ontwikkelen over de ontwikkeling van de veiligheidsregio.

Doelstelling van een dergelijk document is tweeledig:

– het beschrijft een visie aan de hand van belangrijkste thema’s (essenties) op het gebied van de multidisciplinaire samenwerking. Dit kan regio’s helpen bij hun eigen ontwikkeling en moet dus ook de regionale visievorming op dit onderwerp stimuleren

– het is een strategische agenda waarmee de voorkant van de landelijke beleidsagenda kan worden bepaald en op basis waarvan afspraken kunnen worden gemaakt (Rijk, regio’s en Veiligheidsberaad).

Meer informatie:

Klik hier om het document te downloaden.

Hier treft u de afgeronde en nog lopende promotie-onderzoeken waarvoor Ira Helsloot de promotor was en of is.

Lopend promotie-onderzoek

Bas Heerma van Voss – De Nederlandsche Bank (per 1/9/2021)

Het lukt moderne staten maar slecht om de samenleving te beschermen tegen risico’s die wel groot zijn, maar niet acuut. Rationaliteit is soms ver te zoeken in het tegengaan van risico’s op een nucleaire ramp, de gevolgen van klimaatverandering, een pandemie of grote natuurrampen. Dit terwijl de samenleving wel verwacht van staten dat ze tegen dergelijke rampen wordt beschermd.

Het is een bekend feit dat mensen maar moeilijk kunnen omgaan met risico’s die veraf liggen, of risico’s met een kleine kans maar een hele grote impact – maar het is geen gegeven dat wat individuen niet kunnen, staten ook niet kunnen. Dit proefschrift onderzoekt wat de oorsprong is van het onvermogen van staten om rationeel te acteren tegen deze risico’s, wat er geleerd kan worden van positieve uitzonderingen en waar de mogelijkheden liggen voor verbetering.

Op 29 juni 2022 heeft Bas in De Balie tijdens een discussiebijeenkomst over ‘hoe rekening te houden met de volgende generaties’ een presentatie gegeven over zijn promotiewerk i.o. namelijk over de wijze waarop overheden omgaan met ‘lange termijn risico’s’.

Afgerond promotie-onderzoek

Christian Reuter – Onderzoek universiteit Darmstadt

A European Perspective on Crisis Informatics: Citizens’ and Authorities’ Attitudes Towards Social Media for Public Safety and Security

Sociale media maken tegenwoordig niet alleen deel uit van het dagelijkse leven en werk – zij worden (dus) ook gebruikt bij crises zoals COVID-19. Ook in die situaties gebruiken burgers sociale media om zichzelf te informeren of hun eigen inzet met die van andere burgers te coördineren. Om het publiek de weg te wijzen of het situationeel bewustzijn te vergroten, informeren hulpdiensten ook via de sociale media. Om deze processen te ondersteunen is het van groot belang om te weten hoe hulpdiensten en burgers handelen en om hun perceptie van sociale media in openbare veiligheid en beveiliging te onderzoeken.

Gebaseerd op de state of the art in ‘crisisinformatica’ bevat het proefschrift kwalitatieve en kwantitatieve studies over de houding van hulpdiensten en burgers in Europa ten opzichte van sociale media in noodsituaties. Grote representatieve studies zijn uitgevoerd in Nederland, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Italië̈.

Verder behandelt het proefschrift een aantal nieuwe concepten en technologieën voor sociaal mediagebruik door burgers en autoriteiten die empirische zijn geëvalueerd.

Het proefschrift kan hier worden gedownload.

Ron de Wit – Veiligheidsregio Twente

Burgers, bestuur en brandweer; studies naar waardering van brandweerzorg

Het PhD-onderzoek van Ron de Wit zet een eerste stap in het ‘meten’ van de waarde van brandweerzorg en het bekijken van het (potentiële) gebruik daarvan bij bestuurlijke keuzes over beleid. Het uitgangspunt is dat maatschappelijke besluitvorming over de brandweerzorg gebaat is bij redelijke en onderbouwde afwegingen tussen kosten enerzijds en de (waardering van) de opbrengsten anderzijds. Het principe van de maatschappelijke kosten-baten afweging als instrument voor het beoordelen van risicobeleid is daarom als vertrekpunt genomen. De baten zijn daarin de veiligheidsopbrengst en de waarde die de maatschappij daaraan toekent. Dat kan gaan om waardering van telbare opbrengsten in termen van minder slachtoffers of schade maar ook opbrengst in de zin van de waardering van burgers voor de bescherming die brandweerzorg hen biedt.

De resultaten kunnen door betrokkenen bij de brandweer gebruikt worden bij beleidsvraagstukken rondom brandweerzorg.

U kunt het proefschrift hier bestellen of hier downloaden.

Jelle Groenendaal – Crisislab

Commandovoering in frontlijnorganisaties

Dit PhD-onderzoek richt zich op de vraag of en hoe in frontlijnorganisaties leidinggevenden het commando kunnen voeren, dat wil zeggen dat leidinggevenden aanwezig zijn in de frontlijn en opdrachten geven die onmiddellijk moeten worden uitgevoerd. Hoewel hulpverleningsdiensten als brandweer en politie traditioneel dergelijke leidinggevende functies hebben, is nog weinig bekend over het effect van commandovoering in de praktijk.

Het promotieonderzoek van Jelle Groenendaal geeft een eerste inzicht in de mogelijkheden en randvoorwaarden voor commandovoering in frontlijnorganisaties en in verschillende methoden om dat verschijnsel te onderzoeken zoals serious gaming en het gebruik van helmcamera’s tijdens echte incidenten.

Jelle was tot 1 januari 2015 zowel onderzoeker als promovendus bij Crisislab. Op 29 juni 2015 is hij gepromoveerd aan de Radboud Universiteit Nijmegen, onder begeleiding van Ira Helsloot.

U kunt het proefschrift hier als pdf-bestand downloaden.

Vanaf 1 juli 2021 is Jelle associate onderzoeker bij Crisislab.

Bas Kolen – HKV Lijn in water

Certainty of uncertainty in evacuation for threat driven response

Wat is de beste evacuatiestrategie bij dreigende overstroming? Rampenplannen zetten vooral in op ‘preventief evacueren’. Maar dat is niet altijd haalbaar of slim? Inzetten op ‘verticale evacuatie’ als basisstrategie, naar een hogere verdieping of droge plek in het overstroomde gebied, is verstandiger, toont Bas Kolen in zijn proefschrift aan. ‘Nu kan het gebeuren dat we mensen de verkeerde kant op sturen.’ Als hulpmiddel heeft hij daarom ook een bijsluiter voor rampenplannen ontwikkeld.

Bas is op 9 oktober 2013 gepromoveerd aan de Radboud Universiteit Nijmegen, onder begeleiding van Ira Helsloot.

Het proefschrift van Kolen is gefocust op het organisatie- en besluitvormingsproces omtrent massa-evacuaties bij de dreiging van een grote ramp (bijvoorbeeld een overstroming) en de relatie tussen verschillende overheden, hulpverleningsdiensten en burgers. In het onderzoek staan de onzekerheden bij het herkennen van gevaar, het uitleggen van gevaar, de vertaling naar de impact, het  besluitvormingproces over verschillende strategieën voor evacueren en de reacties van burgers en hulpverleningsdiensten centraal.

In het oktobernummer van het Magazine Nationale Veiligheid en Crisisbeheersing geeft Bas Kolen een indruk van enkele conclusies uit zijn onderzoek.

Een exemplaar van het proefschrift kan worden opgevraagd via: b.kolen@hkv.nl.

Margrethe Kobes – NIFV

De toepassing van serious gaming bij onderzoek naar het menselijk gedrag bij brand

Mensen gedragen zich in een noodsituatie anders dan in brandveiligheidsbeleid wordt aangenomen. Daardoor zijn brandveiligheidsmaatregelen in gebouwen niet voldoende effectief in geval van nood. Dit blijkt uit onderzoek door Margrethe Kobes, waarin ze met serious gaming de interactie tussen de mens en omgeving onderzocht. Op 25 oktober 2010 is Margrethe als eerste promovendus bij Crisislab gepromoveerd aan de Vrije Universiteit Amsterdam, onder begeleiding van Ira Helsloot.

Voor het verkennen van de psychonomische wetmatigheden die ze zocht, ontwikkelde Kobes een nieuwe onderzoeksmethode die gebruik maakt van serious gaming. Daarmee kan het al of niet zelfredzame gedrag in noodsituaties op een virtuele, maar zeer realistische wijze worden onderzocht. Zo bleek dat laaggeplaatste groene vluchtbordjes effectiever zijn dan de gebruikelijke hooggeplaatste.

Een Nederlandse samenvatting van proefschrift van Margrethe kan hier gedownload worden, het hele Engelse proefschrift hier.