Archief

Het is noodzakelijk om heldere politieke keuzes te maken hoeveel politionele opsporingscapaciteit moet worden besteed aan welke typen misdrijven. Simpelweg roepen dat meer capaciteit noodzakelijk is, is veel te makkelijk. Dit betogen Helsloot, Van Reenen en Van Lochem in een discussiestuk op basis van eerder onderzoek. Zij benaderen de opsporing vanuit een kosten-baten perspectief.

In het discussiestuk geven de auteurs het volgende aan:

In de afgelopen jaren is er binnen de politie, in de media, onder onderzoekers en in de politiek twijfel ontstaan over de effectiviteit van de opsporing. Het algemene oplossingspercentage van minder dan een kwart roept dan ook geen vertrouwen op. De algemene teneur binnen de politie(wetenschap) is dat er twee oorzaken ten grondslag liggen aan het ontstaan van de huidige effectiviteitscrisis in de opsporing. Ten eerste de bureaucratie die een reactie is op ernstige incidenten zoals opsporingsfouten in de Schiedammerparkzaak. Ten tweede de veel gegeven reden dat de wereld complexer wordt en de politiële opsporing daar nog niet voldoende voor is toegerust. De effectiviteitscrisis is zo bezien een simpel schaarste- en professionaliteitsprobleem dat kan worden opgelost met meer en betere rechercheurs.

Wie dieper kijkt, moet echter constateren dat dit niet zo simpel ligt. De auteurs betogen dat de echte vraag is: ‘hoeveel willen we als samenleving uitgeven voor welke kwaliteit van een dienst?’

De discussie over de opsporing verschilt daarmee niet essentieel van bijvoorbeeld die over de medische zorg in Nederland. Een foutloze zorg die alle kwalen aanpakt is onbestaanbaar en onbetaalbaar. De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg heeft daarom in 2006 in een baanbrekend advies gepleit voor transparantie hierover en voor een grens aan de investeringen per gewonnen gezond levensjaar. Deze norm wordt sindsdien grosso modo gehanteerd in de medische zorg.

Dezelfde maatschappelijk discussie zou ook gevoerd moeten worden over de gewenste inzet van capaciteit binnen de opsporing. Dit vraagt om transparantie over het feit dat niet aan elke misdaad opsporingscapaciteit zal worden besteed en dat er incidenteel onschuldigen veroordeeld zullen worden. Om een kosten-batenanalyse te kunnen maken, moeten er rekenwaarden toegekend worden aan het oplossen van een misdaad, maar ook aan opsporingsfouten.

Om een eerste inzicht te ontwikkelen in de huidige effectiviteit en verdeling van capaciteit in de opsporing, betogen de auteurs om rekenwaarden toe te kennen aan het oplossen van een misdaad (een capaciteitsfactor maal de maatschappelijke schade) en aan opsporingsfouten (een jaar onterecht in bewaring ‘telt’ als een verloren levensjaar). Een verkennende toepassing van deze normerende rekenwijze laat zien dat de politie haar opsporingscapaciteit veel efficiënter kan inzetten.

• Ira Helsloot is hoogleraar Besturen van Veiligheid aan de Radboud Universiteit.
• Piet van Reenen is onderzoeker en emeritus hoogleraar Politie en Mensenrechten
• Peter van Lochem is onderzoeker en voormalig rector van de Academie voor Wetgeving.

Het discussiestuk is hier te downloaden.

Gerard (1951 – 2017) was de laatste paar jaar associate senior onderzoeker bij Crisislab. Hij heeft bij ons meegewerkt aan grotere onderzoeken variërend van een onderzoek naar risico’s van de oud en nieuw viering, kosten-baten analyses van actieve blussystemen in de zorg tot toezicht op zwemwater.

Gerard zal echter vooral in onze herinnering blijven als de architect van verschillende essentiële onderdelen van de Nederlandse rampenbestrijding zoals de brandweercompagnie, het ROT (met als belangrijk onderdeel de functie van Operationeel Leider) en GRIP. Onderdelen waarvan hij overigens de laatste jaren met lede ogen toezag hoe die door diegenen die het systeem niet doorzagen zoals hij dat deed onjuist werden (en nog worden) gebruikt. Hierdoor is de beoogde flexibiliteit vervangen door starheid en traagheid.

Ook is zijn hand zichtbaar in de Nederlandse officiersopleiding van de brandweer. Onder zijn leiding als hoofd opleiding bij het Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding (Nibra) werd de beweging ingezet van brandweeringenieur naar academici in alle soorten en maten. Geen misverstand overigens dat hij altijd pleitte voor officieren van dienst die werkelijk brandtechnisch manager waren.

Bij de uitbreiding van de brandweertaak naar een kernfunctie in de rampenbestrijding heeft Gerard een sleutelrol vervuld, eerst bij de beleidsontwikkeling ervan binnen de directie Brandweer en vervolgens als ontwerper en organisator van de voortgezette opleidingen aan de Nederlandse Brandweer Academie.

Zijn grote kwaliteiten als analytisch denker die overal de juiste vragen bij kon stellen, zullen we niet alleen als collega, maar ook als vriend, missen.

Crisislab participeert sinds 2014 in het Europese project COncORDE dat beoogt een interactief webplatform te ontwikkelen dat voor zowel professionele geneeskundige hulpverleners als voor redzame omstanders bruikbaar moet zijn bij grootschalige, maar ook dagelijkse hulpverlening. Het platform biedt een gemeenschappelijke informatieruimte vanaf alertering van een incident tot aan de overdracht van de patiënt aan een ziekenhuis dat beschikbare middelen en informatie van alle betrokken partijen (voor elkaar) inzichtelijk maakt en besluitvorming en taakuitoefening ondersteunt. Concreet helpt het platform bijvoorbeeld patiënten te lokaliseren en te bepalen waar deze het beste naar toe kunnen worden vervoerd.

De derde nieuwsbrief van het project kunt u hier vinden.

Meer over het project vindt u hier.

Op 1 februari 2017 is de nieuwe crisisorganisatie van de veiligheidsregio Twente operationeel gegaan. Crisislab ondersteunde de veiligheidsregio Twente vanaf 2014 bij de doorontwikkeling van haar crisisorganisatie die uitgaat van de volgende uitgangspunten:

1. de crisisorganisatie werkt voor en samen met de burger

2. bij (flits)crises gaat slagvaardigheid ten behoeve van de burger boven interne afstemming

3. crisistaken worden óf uitgevoerd door crisisspecialisten óf ze passen bij de dagelijkse werkzaamheden

4. de voorbereiding op crisis sluit aan bij de realiteit.

Crisislab ondersteunde al eerder de Veiligheidsregio Drenthe bij het ontwikkelen en implementeren van een nieuwe crisisorganisatie.

Crisislab ondersteunde het project Versterking Bevolkingszorg dat als één van de zes projecten van de Strategische Agenda Versterking Veiligheidsregio in september 2015 formeel van start is gegaan.

In de vergadering van het Veiligheidsberaad in mei 2014 zijn de voorzitters veiligheidsregio overeengekomen om een nieuwe visie op bevolkingszorg, inclusief een aantal prestatie-eisen, landelijk te implementeren om zo de bevolkingszorg ‘op orde’ te brengen. Deze visie die is opgesteld door de commissie Bevolkingszorg Op Orde (BZOO) en is beschreven in de gelijknamige rapportage BZOO 2.0 geeft richting aan het realistischer en eigentijdser, en daardoor ook minder complex, vormgeven van de bevolkingszorg. Crisislab is nauw betrokken geweest bij het opstellen van deze rapportage.

Doel van het project Versterking Bevolkingszorg was tweeledig:

• Het ondersteunen van gemeenten en veiligheidsregio’s om de bevolkingszorg te versterken door het implementeren van de visie Bevolkingszorg op orde. Hiertoe vonden onder andere tot medio 2016 verschillende interregionale sessies plaats. Een impressieverslag van de eerste werksessie met Frylsan en Groningen vindt u hier. Een impressieverslag van de tweede werksessie met Kennemerland en Hollands Midden vindt u hier. De overige verslagen van de sessies vindt u hier. Alle sessies hebben in de periode medio 2015-medio 2016 plaatsgevonden.
• Het monitoren van de voortgang van de implementatie om het veiligheidsberaad daar over te kunnen informeren. Het projectteam waar Crisislab onderdeel van uitmaakte, heeft halverwege deze monitoring de opdracht teruggegeven (begin 2017) in verband met de weerstand die deze monitoring  bij de regio’s opriep. De concept eindrapportage die door het projectteam is geschreven, is daarmee niet formeel vastgesteld.

Afgelopen zomer lag een wijziging van het Arbeidsomstandighedenbesluit voor die feitelijk vroeg om een nultolerantie van risico. Het ging om het risico op explosie van een explosief in de bodem dat daar sinds de Tweede Wereldoorlog zou kunnen liggen. Elke bouwplaats in Nederland zou daarmee gedetecteerd moeten worden hetgeen een disproportionele investeringen van vele tientallen miljoenen per jaar zou betekenen. Crisislab heeft het initiatief genomen om beredeneerd de ministers van SZW en BZK te vragen om herziening van deze wijziging. Ze deed dit samen met het platform blindgangers van de VNG en werd daarbij ondersteund door verschillende gemeenten. Wetstechnisch was deze wijziging (en overigens ook de wel doorgevoerde verscherping van de asbestregels) overigens ook niet correct want gebaseerd op een Europese richtlijn die ziet op grote risico’s in de bouw zoals het vallen van hoogte waaraan ook in Nederland jaarlijkse tientallen mensen overlijden.

De brief van het platform Blindgangers en Crisislab aan de ministers van SZW en BZK treft u hier.

De reactie van het ministerie van SZW treft u hier.

Op 14 december 2016 heeft de vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu van de Tweede Kamer met de Staatssecretaris van IenM gesproken over het asbestbeleid in Nederland en in het bijzonder over de sanering van asbestdaken. Aanleiding voor het debat was het pamflet ‘Laten we eindelijk eens normaal doen over asbest’ van onder andere Crisislab. De Staatssecretaris verdedigde haar beleid met de bekende drogreden dat bewezen is dat asbest kankerverwekkend is. Natuurlijk bestaat daar geen twijfel over, dat zijn overigens heel veel stoffen. De vraag is echter of een investering van miljarden opweegt tegen een vermindering van het aantal asbestslachtoffers met slechts enkelen. Als deze kosten door de overheid gedragen zouden moeten worden, dan was het antwoord volgens de normen van de overheid zelf simpelweg ‘nee’ geweest. Omdat de kosten voor asbestsanering door de maatschappij gedragen moeten worden is het eenvoudig voor de Staatssecretaris om andermans geld uit te geven, ook al heeft onderzoek uitgewezen dat de gemiddelde Nederlander veel verstandiger is en dat geld aan zinvoller (veiligheid)beleid zou uitgeven.

Crisislab adviseerde de gemeenten Haarlemmermeer, Zeist, Soesterberg en de provincie Utrecht over de omgang met het risico van onontplofte conventionele explosieven bij bouwwerkzaamheden en recreatie. Basis voor de adviezen is het proportionele afwegingskader dat Crisislab samen met het Platform Blindgangers opstelde. Het centrale uitgangspunt daarin is dat ‘wat er ligt, ligt er goed’. Actief beleid is alleen nodig als de bodem ‘beroerd’ wordt.

Ira Helsloot bespreekt de invloed die bestuurders hebben op het veiligheidsbeleid in een artikel op de site Sociale Vraagstukken. Bestuurlijke moed kan het verschil maken als het gaat om verstandig veiligheidsbeleid.

Het artikel kunt u hier lezen.

Ira Helsloot bespreekt in het dossier ‘Gronings gas’ de kosten en baten van aardgaswinning in Groningen. Is het echt onaanvaardbaar dat burgers risico lopen omwille van het algemeen belang? Zijn bijdrage aan het dossier vindt u hier.

Het brandweeropleidingsinstituut IFV heeft het door Crisislab ontwikkelde FABCM besluitvormingsmodel voor frontlijnleidinggevenden overgenomen als basis voor de brandweerofficiersopleidingen en trainingen. Het FABCM model is het resultaat van 6 jaar onderzoek dat door de stichting Crisislab met eigen middelen en met steun van verschillende pilotregio’s zoals Twente en Gelderland-Zuid is ontwikkeld. Het jarenlange onderzoekstraject heeft geresulteerd in (internationale) wetenschappelijke artikelen en een proefschrift. Het is daarom ook mooi te zien dat het IFV de bevindingen heeft overgenomen. Evident pleit dit resultaat voor een structurele relatie tussen wetenschap en brandweer(onderwijs).

J. Groenendaal & I. Helsloot (2016). ‘A Preliminary Examination of Command and Control by Incident Commanders of Dutch Fire Services during Real Incidents’. Journal of Contingencies and Crisis Management, 24 (1), pp. 2-13.

J. Groenendaal & I. Helsloot (2016). ‘The application of Naturalistic Decision Making (NDM) and other research: lessons for frontline commanders’. Journal of Management and Organization, 22 (2), pp. 173-185.

B. Brugghemans, J. Groenendaal & I. Helsloot (2014). ‘Het benutten van onderzoek naar Naturalistic Decision Making (NDM)’. M&O, 4, pp. 5-23.

J. Groenendaal (2015). Frontline command, reflections on practice and research. Den Haag: Eleven International Publishing.

Crisislab is participating in the FP7 EU project COncORDE. In order to disseminate the knowledge gained in this project, the COncORDE consortium leads the Situational Awareness Systems (SAS) track of The World Association of Disaster and Emergency Medicine (WADEM) Congress (Toronto, CANADA, April 25-28, 2017).

A call for abstracts on the subject of innovative approaches to situational awareness in disaster and emergency medicine can be found here.

Crisislab participeert in het FP7 EU project COncORDE. Om de kennis die is opgedaan tijdens dit project te verspreiden, leidt het COncORDE consortium de Situational Awareness Systems (SAS) track van het World Association of Disaster and Emergency Medicine (WADEM) Congres (Toronto, CANADA, 25-28 april 2017).

Een call voor papers over innovatieve benaderingen van ‘situational awareness’ tijdens rampen en bij eerste medische hulp vindt u hier.

In opdracht van de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) ondersteunde Crisislab de ontwikkeling om te komen tot een norm voor de aardbevingsbestendigheid van de chemische industrie in Groningen. Ira Helsloot was voorzitter van de Werkgroep Maatgevende Aardbevingsbelasting (WMA) die hierover een advies heeft uitgebracht. Het advies van 4 november 2016 is op 2 januari 2017 gepubliceerd door de Tweede Kamer der Staten-Generaal als bijlage bij kst-33529-321.

Het advies is hier te downloaden.

Nadien zijn er nog drie adviezen door de WMA opgesteld. Deze treft u hier.

Op 28 september hield Ira Helsloot een college voor het Studium Generale programma van de Universiteit Utrecht over omgaan met risico’s in Nederland. Zwaarbewapende politie op stations, ondergrondse hoogspanningskabels en ontruimingen wegens asbest: alles voor de veiligheid! Maar zijn al die maatregelen nog in verhouding met het doel?

U kunt het college hier terugkijken.

De blog over dit college vindt u hier.

Platform31 en Crisislab hebben een kennisdossier maatschappelijke reacties opgezet naar aanleiding van de maatschappelijke reacties rondom de komst van vluchtelingen naar opvanglocaties in Nederlandse gemeenten.

In samenwerking met Crisislab vult Platform31 dit kennisdossier regelmatig aan met extra informatie.

De discussie tijdens een drietal bijeenkomsten van het Platform Blindgangers van de VNG over een toekomstig normenkader over de omgang met de risico’s van conventionele explosieven (CE) in de Nederlandse bodem inspireerde Crisislab om op eigen initiatief de inhoud samen te vatten in een aantal uitgangspunten voor een proportionele bestuurlijke omgang met CE. De doelstelling is om gemeenten alvast een denkkader te bieden dat hen nu al helpt te komen tot een proportionele omgang met CE.

Het afwegingskader kunt u hier downloaden.

Dit document is aan het Platform Blindgangers aangeboden om een rol te kunnen spelen in de discussie met het ministerie van BZK over de herziening van de vergoedingsregeling voor opsporing en ruiming van CE (de Bommenregeling), en de besluitvorming over een te ontwikkelingen normenkader en kenniscentrum voor de omgang met CE.

As part of the FP7 EU project COncORDE , Crisislab together with the University of Cyprus and Cambridge University Hospital has published the article “Integrated modelling of medical emergency response process for improved coordination and decision support” in Healthcare technology Letters.

The article is based upon the results of Task 2.3: “COncORDE conceptual framework modelling” and models both the COncORDE conceptual framework as well as the medical response process.

The article can be found here.

Als onderdeel van het FP7 EU project COncORDE heeft Crisislab samen met de Universiteit van Cyprus en Cambridge University Hospital het artikel “Integrated modelling of medical emergency response process for improved coordination and decision support” gepubliceerd in Healthcare technology Letters.

Het artikel is gebaseerd op de resultaten van Taak 2.3: “COncORDE conceptual framework modelling” en modelleert zowel het COncORDE conceptuele framework als het medische reactie proces.

Het artikel vindt u hier.

In de augustus-uitgave van het ‘Asbestmagazine’ is een artikel gepubliceerd over het onderzoek dat Crisislab in opdracht van woningbouwcorporatie Talis heeft uitgevoerd naar het vormgeven van redelijk asbestbeleid. Onder redelijk asbestbeleid verstaan we de omgang met asbest in woningen op een wijze waar de kosten en baten met elkaar in evenwicht zijn en waarbij de bewoners zijn betrokken.

Het artikel in het Asbestmagazine vindt u hier.

De rapportage van het onderzoek vindt u hier en het pamflet vindt u hier.

In opdracht van Chemelot Site Permit (CSP) heeft Crisislab een onderzoek uitgevoerd naar de samenhang tussen negen grotere incidenten die in 2015 op het terrein van Chemelot plaatsvonden. In dit onderzoek is geconstateerd dat 2015 een bijzonder jaar leek voor Chemelot, vooral vanwege de media-aandacht voor de extra GRIP-incidenten die het gevolg zijn van snellere alarmering door Chemelot zelf en het toevallig optreden van een aantal incidenten in de warme zomermaanden. Er was echter geen daadwerkelijke toename van ongewone voorvallen.

Een deel van de onderzochte incidenten is feitelijk het resultaat van een steeds scherpere blik vanuit de omgeving op de activiteiten bij Chemelot en van steeds verdergaande technische mogelijkheden: voorvallen die voorheen geaccepteerd werden, worden nu als incidenten gezien.

Dat laat onverlet dat we een aantal structurele medeoorzaken zien voor incidenten. De complexiteit van de processen bij Chemelot zal onvermijdelijk leiden tot ‘zwarte zwanen-incidenten’ (incidenten die niet worden voorzien en het systeem doen bezwijken). De focus is in de dagelijkse praktijk zo erg komen te liggen op arbeidsveiligheid en het voorkomen van ‘kleine’ ongewone voorvallen, dat het risico van het primaire productieproces soms niet meegenomen wordt. Hierdoor ontstaan of verergeren ‘echte’ incidenten. De risico-regelreflex leidt tot meer complexiteit van installaties en procedures en draagt daarom bij aan meer ongevallen.

Natuurlijk is er een continue afweging tussen het productiebelang en de productieveiligheid. Geen misverstand: geen productie lijkt misschien oppervlakkig geredeneerd altijd veiliger, maar de resulterende werkloosheid zal de omgeving juist onveiligheid opleveren. Elk besluit over onderhoud is daarmee een afweging voor het management of het voldoende veilig is. Wij hebben geen enkele indicatie dat er vanwege financiële overwegingen in situaties die door een medewerker als onveilig worden gezien door het management niet voor meer veiligheid zou worden gekozen.

Het antwoord op de vraag of er in 2015 bij Chemelot sprake was van toeval of structureel incidentalisme, is dus tweeledig: 2015 leek een bijzonder jaar wat betreft incidenten vanwege toeval (en snellere opschaling) en daarnaast is er een aantal structurele medeoorzaken voor de incidenten aan te wijzen.

De rapportage kunt u hier downloaden.

Een Engelstalige samenvatting van de rapportage vindt u hier.

In de uitzending Avondgasten van L1 werd aandacht besteed aan de rapportage. In gesprek zijn Ira Helsloot, Geert Kastelijns (directeuren Sitech) en Rosita Custers (omwonende). De uitzending kunt u hier terugkijken.

Ook het vakblad Chemiemagazine van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) besteedde aandacht aan het onderzoek. Het artikel ‘Aantal echte incidenten neemt af’ treft u hier. De uitgave van het vakblad zelf (jaargang 58/06/2016) en alle overige uitgaven zijn hier te vinden.

Studenten van de Radboud Universiteit Nijmegen hebben in het kader van hun masteropleiding Besturen van Veiligheid een publieksonderzoek uitgevoerd naar de mening van omwonenden van Chemelot over onder andere de omgang met risico’s en de overlast die zij door de incidenten bij Chemelot hebben ervaren. Het publieksonderzoek vindt u hier.