Sinds de rampen in Enschede en Volendam is er een nieuwe dynamiek in de veiligheidssector. Naar aanleiding van aanbevelingen ten gevolge van deze rampen heeft de overheid vijfentwintig veiligheidsregio’s opgezet, waarvan hightech meldkamers als beoogde spin in het web een integraal onderdeel uitmaken. Er bestaan echter spanningen tussen de logica van het bestuurlijke domein en het uitvoerende domein van afzonderlijke meldkamers. Pieter Wagenaar, Ira Helsloot en anderen, hebben in Openbaar Bestuur van maart 2010 hier een artikel over geschreven. Klik hier om dat artikel te downloaden.

In het Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing gaan Ira Helsloot, Astrid Scholtens en Jelle Groenendaal in op de vraag of de Zweden het beter georganiseerd hebben dan wij Nederlanders als het gaat om de bestuurlijke en operationele leiding tijdens crises. Klik hier voor het artikel en klik hier voor de column van Astrid Scholtens waarin dit onderwerp eerder werd aangestipt.

Auteurs: Astrid Scholtens, Michiel de Weger (NLDA) en Wouter Jong (NGB)
Uitgever: NIFV, Politieacademie, Nederlandse Defensieacademie
ISBN: 978-90-5643-378-9
Verschijningsdatum: augustus 2009

Beschrijving:

Naar aanleiding van terroristische aanslagen in New York, Madrid en Londen en uitbraken van de vogelpest en SARS rees de vraag of, hoe en wanneer landelijke aansturing een alternatief kan zijn voor bestaande lokale aansturing. Het antwoord op de vraag wordt beschreven in het rapport “Landelijke operationale aansturing: Een verkenning naar de wenselijkheid van landelijke operationele aansturing tijdens crises”. Klik hier om het rapport in z’n geheel te downloaden.

Ira Helsloot en Astrid Scholtens hebben in opdracht van het NIFV en samen met Sjan Martens (NIFV) een basisboek regionale crisisbeheersing geschreven. Klik hier voor een beschrijving van het boek en de mogelijkheid om het te bestellen.

Auteurs: Ira Helsloot, Sjan Martens, Astrid Scholtens
ISBN: 978-90-5643-393-2
Uitgave: NIFV
Verschijningsdatum: 22 februari 2010

Beschrijving:

Een dreigende overstroming van de Betuwe, een griepepidemie van nog onbekende omvang, een vuurwerkramp als in Enschede, grootschalige stroomuitval, een uitbraak van varkenspest of een terreuraanslag in de Randstad. Het zijn voorbeelden van situaties, waarin de bevolking ernstig wordt bedreigd en waarin onder hoge tijdsdruk direct moet worden gehandeld. Een crisis dus, met onmiddellijke inzet van brandweer, politie, geneeskundige hulpverlening, gemeentelijke diensten en andere crisispartners. Een crisis waarbij het lokaal openbaar bestuur burgers en bedrijven zal moeten helpen én ervoor moet zorgen dat zij zichzelf en anderen helpen. Vanzelfsprekend zijn daarbij de juiste – afgesproken – voorbereiding, afstemming, samenwerking en communicatie van het allergrootste (levens)belang. En vanzelfsprekend schuilen de effectiviteit en efficiëntie ervan in het antwoord op de complexe vraag: wat spreken we dan met elkaar af?

Gegeven de ontwikkelingen die het domein van crisisbeheersing thans doormaakt, is het antwoord ‘nog in de maak’. De verschillende visies op crisisbeheersing, de nieuwe veiligheidsregio’s en de invoering van de Wet veiligheidsregio’s maken dat het werkterrein van crisisbeheersing nog niet is uitgekristalliseerd. En daarmee is dan ook het vertrekpunt van dit boek gegeven: voorlopig nog geen theoretisch kader, maar een praktijkboek over de rol van de regionale crisisorganisatie binnen het stelsel van crisisbeheersing.

Het boek is vooral geschreven voor functionarissen die deel uitmaken van de regionale crisisorganisatie. Verschillende aspecten die voor hun praktijk van waarde zijn, worden behandeld. Zo wordt onder meer de inrichting van de regionale crisisorganisatie beschreven, de regionale voorbereiding op de crisisbeheersing, de besluitvorming tijdens crises en het managen van een crisis. Het boek geeft vele voorbeelden, handreikingen en lessen. Ook voor professionals, bestuurders met een veiligheidsportefeuille en studenten in de veiligheid aan een hbo of een universiteit is het boek een goede introductie in de wereld van de regionale crisisbeheersing.

Meer informatie:

U kunt het boek hier downloaden.

Auteurs: I.Helsloot, R. Pieterman, J.C. Hanekamp.
Uitgever: Boom Juridische Uitgevers
ISBN: 978-90-8974-243-8
Verschijningsdatum: 2010

Beschrijving:

Risico’s en redelijkheid is een verkenning naar een rijksbreed beoordelingskader voor de toelaatbaarheid van fysieke veiligheidsrisico’s in Nederland. De auteurs laten door middel van een historische analyse van het fysieke veiligheidsbeleid zien dat de overheid een steeds grotere verantwoordelijkheid heeft gekregen voor de fysieke veiligheid van haar burgers. Momenteel lijkt die verantwoordelijkheid in beleid en rechtspraak zover te gaan dat de overheid zelfs onbekende risico’s moet voorkomen. De keerzijde hiervan is een symbolisch en paternalistisch fysiek veiligheidsbeleid.

De auteurs pleiten voor een herijking van de verantwoordelijkheidsverdeling tussen burger en overheid. Deze herijking is gebaseerd op de rationaliteit van de burger die zelf vrijwillig mag kiezen om (extra) risico’s te lopen, de democratische besluitvorming over onvrijwillige risico’s en de grenzen aan veiligheidsbeleid, en het uitgangspunt dat de burger zelf zijn schade draagt. Besluitvorming over fysieke veiligheidsrisico’s zou moeten geschieden op basis van een wetenschappelijke kostenbatenanalyse verricht door een daartoe aangewezen overheidsorgaan. Ook doen de auteurs een concreet voorstel voor drie beslisregels voor de beoordeling van nieuwe en bestaande risico’s en voor maximalisatie van de kosten van veiligheidsbeleid. Dit voorstel wordt toegepast op een aantal actuele casus.

Meer informatie:

Klik hier om het boek te downloaden en hier voor een essay over de ‘narrige burger en het warrige risicobeleid’ in GRIP4.

In haar nieuwe column voor GRIP4 stelt Astrid Scholtens zich de vraag of er ook wel echt geleerd kan worden van incidentevaluaties. Onderzoekers hebben een eigen focus voor datgene dat ze willen onderzoeken. Hierdoor zullen ook de leerpunten per incident verschillen. Wanneer we echter ook meer in zijn algemeenheid van incidenten willen leren dan is een voorwaarde dat de evaluaties min of meer dezelfde aspecten belichten en daardoor ten minste vergelijkbaar zijn. Klik hier om de column te downloaden en hier voor een overzicht van alle columns.

Op zondagmiddag 13 december organiseert Paradiso het Nationale Ramp-Examen. Dit theatrale publieksevenement richt zich op de rol van burgers en bestuurders ten tijde van crises en rampen en de moraal die hierin wordt blootgelegd. De middag is zowel bedoeld voor burgers als professionals uit de wereld van hulpverlening en crisisbeheersing. Naast presentator Joris Luyendijk zijn onder andere Ira Helsloot,  Berthold Gersons (hoogleraar psychiatrie en trauma-expert), Manon Ostendorf (crisisvoorlichter Nationaal Crisiscentrum BZ), Frank van Herpen (brandweer, leidinggevende Poldercrash),  Magda Rooze (voorzitter van stichting Impact) en Wouter Jong (coördinator crisisbeheersing Nederlands Genootschap van Burgemeesters) te gast. Klik hier voor een uitgebreide gastenlijst en meer informatie. Op de website van Vrij Nederland is tevens een voorproef van het examen te zien.

Astrid Scholtens heeft samen met Michiel de Weger (NLDA) en Wouter Jong (NGB), in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken, onderzocht hoe nationale of regiogrensoverschrijdende crises aangestuurd moeten worden. Naar aanleiding van terroristische aanslagen in New York, Madrid en Londen en uitbraken van de vogelpest en SARS rees de vraag of, hoe en wanneer landelijke aansturing een alternatief kan zijn voor bestaande lokale aansturing. Het resultaat is het rapport “Landelijke operationale aansturing: Een verkenning naar de wenselijkheid van landelijke operationele aansturing tijdens crises”. Klik hier om het rapport in z’n geheel te downloaden.

Auteurs: A. Scholtens en P.B.G. Drent
Verschijningsdatum: maart 2004

Beschrijving:

Op zondagavond 23 maart 2003 om 21.04 uur wordt de gemeentelijke brandweer Haarlem gealarmeerd voor een kleine binnenbrand in de Koningkerk aan de Kloppersingel te Haarlem. Binnen ongeveer 40 minuten heeft de brand zich ontwikkeld tot een grote uitslaande brand. Voor het aanwezige brandweerpersoneel is dan duidelijk dat de kerk niet meer te behouden is. De inzet van de brandweer richt zich vanaf dat moment dan ook op het direct en indirect beschermen van de omgeving. Een half uur na het uitslaan van de brand valt één van de buitenmuren van de kerk om en komen drie brandweermensen om het leven.

Het aantal brandweermensen dat in de afgelopen zestien jaar bij het bestrijden van branden om het leven zijn gekomen, is daarmee op 25 gekomen.

Alle eerdere ongevallen zijn op grond van artikel 19, lid b van de Brandweerwet 1985 onderzocht door de toenmalige Inspectie Brandweerzorg en Rampenbestrijding (de ‘voorloper’ van de Inspectie Openbare Orde en Veiligheid).

Het omkomen van de drie brandweerlieden tijdens de bestrijding van de brand in de Koningkerk noodzaakte de Inspectie Openbare Orde en Veiligheid (Inspectie OOV), gezien haar wettelijke taak, opnieuw tot het instellen van een  incidentonderzoek.

Meer informatie:

Klik hier om het onderzoek te downloaden.

E.R. Muller, U. Rosenthal, I. Helsloot, E.R.G. van Dijkman (2009), Crisis: studies over crisis en crisisbeheersing, Deventer, Kluwer

Crisis en crisisbeheersing zijn steeds belangrijker voor publieke en private organisaties. Rampen, terrorisme, openbare ordeverstoringen, infectieziekten, overstromingen maar ook internationale, bestuurlijke en bedrijfscrises noodzaken organisaties tot cruciale beslissingen over leven en dood van burgers en medewerkers en over het voortbestaan van de eigen organisatie.

In deze bundel beschrijven wetenschappers en practitioners de vele kanten van crises en crisisbeheersing. De verschillende vormen van crises worden belicht. Ingegaan wordt op enkele kernthema’s in de crisisbeheersing zoals oefenen en trainen, crisiscompetenties, media- en crisiscommunicatie, rol van burgers, nazorg en internationale aspecten van crisisbeheersing. De organisatie en structuur van de crisisbeheersing in Nederland komt uitgebreid aan de orde. De bundel wordt afgesloten met enkele aanbevelingen en toekomstvisies over crisis en crisisbeheersing.

Klik hier om het boek te bestellen