Archief

Vanaf 13 september 2018 maakt Ira Helsloot deel uit van de door de minister van Defensie ingestelde visitatiecommissie Defensie en Veiligheid. Onder voorzitterschap van Gerdi Verbeet zal de commissie de komende drie jaar op onafhankelijke wijze de voortgang en de doelbereiking van het plan van aanpak “Een veilige Defensie-organisatie” voor de periode 2018–2020 toetsen. Dit plan van aanpak is opgesteld naar aanleiding van onderzoeken van de Onderzoeksraad voor Veiligheid naar de dodelijke ongevallen in Ossendrecht en Kidal, en van het rapport van de commissie Van der Veer. De conclusie is dat de veiligheidscultuur bij Defensie tekortschiet. Het plan van aanpak bestaat uit veertig maatregelen om de veiligheid bij Defensie als werk-, leef-, en leeromgeving te vergroten.

De beide andere leden van de commissie zijn: Patrick Cammaert en Josette van Doorn. Cammaert diende tijdens diverse VN missies en is sinds 2008 in verschillende rollen betrokken bij vredes- en veiligheidsaangelegenheden voor de Verenigde Naties in New York. Van Doorn is werkzaam op het gebied van operationele veiligheid in de chemische sector.

De visitatiecommissie rapporteert jaarlijks over haar bevindingen aan de Minister van Defensie.

De brief van de minister van Defensie treft u hier, en het instellingsbesluit in de Staatscourant hier.

In opdracht van de brancheorganisatie voor dienstverlenende bedrijven in de procesindustrie (VOMI) en de Stichting Samenwerken voor Veiligheid (SSVV) heeft Crisislab gekeken of en hoe de risico-regelreflex (RRR) optreedt in het veiligheidsbeleid van aannemers en opdrachtgevers in de (petro)chemische industrie.

De RRR is de reflex c.q. neiging van organisaties en de overheid om naar aanleiding van (het publiekelijk worden van) incidenten direct veiligheidsmaatregelen te treffen ter reducering van het risico, zonder de kosten en baten van deze maatregelen bewust af te wegen. De reflex kan leiden tot disproportionele en nadelige ingrepen. Met maatregelen worden alle soorten interventies bedoeld, dat wil zeggen zowel wet- en regelgeving als normstelling, toezicht en uitvoeringsmaatregelen. De kosten en baten kunnen zowel materieel als immaterieel zijn’.

In het onderzoek constateerden wij samen met onze gesprekspartners dat de RRR ook binnen de procesindustrie een serieus probleem is. De RRR leidt in de praktijk vooral tot extra eisen aan aannemers, die allerlei neveneffecten met zich meebrengen. Wij hebben daarom gekozen voor een ‘prikkelend’ rapport met als doel het aanwakkeren van een discussie binnen de procesindustrie over veilig werken en de verantwoordelijkheden die zowel de opdrachtgever als de opdrachtnemer daarvoor heeft.

De rapportage is nu openbaar en hier te downloaden.

Een artikeltje in het Bilfinger magazine treft u hier.

Meer informatie over de risico-regelreflex is hier te vinden.

De minister van EZK, Erik Wiebes, heeft een panel van drie hoogleraren gevraagd om een methodologisch oordeel te geven over de huidige wijze van berekening van het aardbevingsrisico en een advies hoe (beter) om zou moeten worden gegaan met de versterking van huizen tegen dat risico. Prof. dr. Ira Helsloot is één van de hoogleraren van het panel. Verder bestaat het panel uit prof. dr. Eric Cator (Radboud Universiteit Nijmegen) en prof. dr. Jan Rots (TU Delft).

Het eerste deel van het advies vindt u hier en maakt onderdeel uit van het advies van de Mijnraad dat op 2 juli 2018 aan de minister werd gegeven.

Op 4 juli 2018 is het advies in de vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat behandeld en hebben de hoogleraren een toelichting gegeven. Onder andere De Telegraaf en het Dagblad van het Noorden hebben daar aandacht aan besteed.

Een diepgaandere versie van het advies van de hoogleraren is eind juli 2018 verschenen als definitief advies en kunt u hier downloaden. Nadere vragen van het ministerie hebben geleid tot een een eerste vervolgadvies en een addendum.

In januari 2019 is nog een specifiek advies over de berekeningswijze van het aardbevingsrisico voor infrastructuur gevraagd. Dit advies zal binnenkort uitkomen.

Om iets na elf uur ’s morgens op 12 mei 2017 raakte bij sloopwerkzaamheden van het gemeentehuis in Woerden een bouwvakker bekneld door het instorten van twee verdiepingsvloeren. Al snel werd door de leidinggevenden van de brandweer de inschatting gemaakt dat het slachtoffer niet te redden was waarna op enig moment met een bergingsoperatie werd gestart. Deze bergingsoperatie duurde uiteindelijk alles bij elkaar tot ongeveer half negen ‘s avonds.

Door de Veiligheidsregio Utrecht is aan Crisislab gevraagd om een beknopte lerende systeemevaluatie uit te voeren waarbij de hoofdvraag was: Hoe heeft het besluitvormingsproces tijdens de reddings- en bergingsoperatie op COPI-niveau plaatsgevonden en wat was de betekenis ervan voor de snelheid van het totale optreden?

Een lerende systeemevaluatie duidt op het feit we alleen een oordeel geven over het optreden dat gerelateerd kan worden aan het systeem van brandbestrijding c.q. crisisbeheersing. Separaat heeft er op 11 januari 2018 een leertafel plaatsgevonden waarin de betrokken actoren ook een persoonlijke feedback op hun handelen hebben gekregen.

De rapportage is nu openbaar en hier te downloaden.

In opdracht van een aantal grote infrabeheerders (TenneT, Schiphol, Havenbedrijf Rotterdam, Rijkswaterstaat, ProRail en Gasunie) heeft Crisislab in 2018 onderzoek gedaan naar de omgang met (mogelijke) blindgangers door deze infrabeheerders. Het onderzoek betrof met name een inventarisatie van de goede en minder goede praktijken die zich op dit terrein ontwikkeld hebben. Crisislab evalueerde hiervoor onder andere het beleid van de verschillende infrabeheerders. Ook is het beleid met elkaar vergeleken zodat uitspraken gedaan kunnen worden over wat raadzaam is als de infrabeheerders tot een meer gezamenlijk en uniform beleid willen komen.

De rapportage kunt u hier downloaden.

In opdracht van de Veiligheidsregio Utrecht (VRU) voerde Crisislab een publieksenquete uit om te kijken of de communicatie over de risico’s van het BRZO-bedrijf S.C. Johnson Europlant B.V. volstaat. Gekeken is onder andere hoe omwonenden van het bedrijf in Mijdrecht zich voelen, of en hoe zij geïnformeerd zijn over de risico’s en of en hoe zij daarover geïnformeerd zouden willen worden. De VRU heeft ervoor gekozen om de data zelf te verwerken tot een rapportage.

Eerdere publieksonderzoeken die door Crisislab zijn uitgevoerd en te vinden zijn op onze website zijn:

• Meer blauw op straat
• Veiligheidsmaatregelen op Schiphol
• De chemie tussen Chemelot en Geleen
• Wonen in een transformatiewoning
• Risico’s en gevaren in de Drechtsteden
• Risico’s en incidenten in de Jeugdzorg
• Asbestbrand Roermond
• Parkeerbeleid in Enkhuizen.

Crisislab heeft in opdracht van Van Citters Beheer (VCB, beheerder van het voormalige ThermPhoscomplex) een advies uitgebracht over een aanbestedingsvraagstuk rond de sanering van de voormalige ThermPhos-fabriek in Vlissingen. Deze fabriek, waar fosfor werd geproduceerd, is in 2012 als laatst overgebleven fosforfabriek in Europa failliet gegaan. Fosfor is pyrofoor (dat wil zeggen dat het ontbrandt aan de lucht), wat hoge eisen stelt aan de veiligheidsmaatregelen en de deskundigheid van de bij de sanering betrokken medewerkers. Verder is er sprake van aanwezigheid van asbest en (voornamelijk licht) radioactief materiaal, die qua sanering normaliter om een benadering vragen die strijdig is met de noodzakelijke werkwijze bij de sanering van fosfor-besmet materiaal. Crisislab heeft vanuit haar deskundigheid advies gegeven over de betekenis hiervan voor de eisen die gesteld moeten worden aan partijen die betrokken worden bij de sanering.

De master Bestuurskunde van de Radboud Universiteit Nijmegen is ook in 2018 weer gekozen tot de beste bestuurskunde masteropleiding van Nederland. Binnen het master programma scoort de specialisatie Besturen van Veiligheid, waarvoor Ira Helsloot verantwoordelijk is en wordt ondersteund door Crisislab, ook traditioneel hoog. Dit jaar gaven de studenten bijvoorbeeld gemiddeld een 4,6 (op een schaal van 5) op de vraag of ze veel geleerd hadden en een 5,0 als waardering voor de (gast)docenten. Een testimonial van een van de studenten leest u hier.

Door Crisislab en de Nijmeegse hoogleraar Eric Cator is in 2016/2017 een methode ontwikkeld om het verdacht gebied bij bombardementen uit de Tweede Wereldoorlog vast te stellen. Deze methode is medio 2017 Amsterdams beleid geworden.

In opdracht van de gemeente Amsterdam is deze methode verder verfijnd voor enkele specifieke situaties zoals de situatie dat er wegens opsporingswerkzaamheden al bekend is dat op bepaalde oppervlakken zeker geen blindgangers liggen. De rapportage hiervan kunt u hier downloaden.

In 2018 is de methode toegepast op twee specifieke locaties in Amsterdam: de Alaskahaven en Buiksloterham.

Ira Helsloot en Sander Kraaijenbrink vertellen in Bilfinger magazine (mei 2018) over de resultaten van een onderzoek dat Crisislab uitvoerde naar de effecten van de risico-regelreflex in de industrie. Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van de VOMI (brancheorganisatie voor dienstverlenende bedrijven in de procesindustrie) en de SSVV (Stichting Samenwerken voor Veiligheid).

Het betreffende artikeltje kunt u hier downloaden.

Studenten van de Radboud Universiteit Nijmegen hebben in het kader van hun masteropleiding Besturen van Veiligheid een publieksonderzoek uitgevoerd naar de mening van burgers naar meer blauw op straat. Door Crisislab zijn de resultaten verwerkt tot een rapportage.

Net als in de eerdere publieksonderzoeken die wij hebben uitgevoerd is ook op dit thema de ‘narrige burger’ weer zichtbaar: als bestuurder zouden ze niet investeren in meer blauw op straat, terwijl zij als consument juist wel meer blauw op straat zouden willen zien.

Het publieksonderzoek kunt u hier downloaden.

Eerdere publieksonderzoeken die door Crisislab zijn uitgevoerd, zijn:

• Veiligheidsmaatregelen op Schiphol
• De chemie tussen Chemelot en Geleen
• Wonen in een transformatiewoning
• Risico’s en gevaren in de Drechtsteden
• Risico’s en incidenten in de Jeugdzorg
• Asbestbrand Roermond
• Parkeerbeleid in Enkhuizen.

Door de stuurgroep IV-HO is een Raad van Advies ingesteld om te reflecteren op de huidige veiligheidsstand van zaken in het hoger onderwijs. Ira Helsloot was secretaris van deze raad. Samengevat waarschuwt de raad als eerste dat aandacht voor veiligheid niet ten koste mag gaan van de primaire onderwijsopgave. Als tweede merkt de raad op dat een werkelijke bedreiging van het leer- en onderzoeksklimaat juist onvoldoende aandacht krijgt: de veiligheid van meningsvorming staat onder druk in het hoger onderwijs. Het advies vindt u hier.

In opdracht van de wereldbank traint Crisislab een week lang Griekse brandweerofficieren in Athene in effectieve en proportionele brandveiligheidinspecties.

In opdracht van de Gemeente Waterland heeft Crisislab in 2018 onderzocht hoe de gemeente is opgetreden in een overlastcasus die speelde op het voormalige eiland Marken. Centraal in deze evaluatie staat hoe de gemeente is omgegaan met haar verantwoordelijkheid en de ter beschikking staande bevoegdheden en bestuursrechtelijke instrumenten.

Vanwege de privacygevoelige inhoud van de ten aanzien van de casuïstiek verwerkte informatie in de rapportage is deze niet online beschikbaar.

In zowel het AD als De Volkskrant wordt onder andere door Ira Helsloot ingegaan op de perverse krachten in het asbestcertificatiestelsel. De artikelen kunt u hier lezen:

AD: ‘Asbestbranche houdt iedereen voor de gek.’

De Volkskrant: ‘Te strenge asbestregels kosten woningbouwcorporaties en Nederland honderden miljoenen, stellen experts.’

Op dinsdag 27 maart 2018 lanceerde het programma De Zorg Brandveilig de online applicatie BrandWijzer. Crisislab is als penvoerder nauw betrokken geweest bij de totstandkoming ervan. Dit nieuwe instrument maakt het voor zorgorganisaties mogelijk om te zien of alle onderdelen van hun organisatie vanuit een risicogestuurd perspectief afdoende brandveilig zijn. Uniek aan BrandWijzer is dat hierbij integraal risico’s worden ingeschat en afgewogen tegen de samenhang en impact van genomen maatregelen en voorzieningen. BrandWijzer is beschikbaar via www.brandwijzer.nl.

Aan BrandWijzer is lang gewerkt om te voldoen aan de wensen van gebruikers. Zo is veel aandacht besteed aan het zo compact mogelijk houden van de vragenlijst. Ook is er een mogelijkheid ingebouwd om medewerkers van de werkvloer te betrekken bij de beantwoording van vragen. De beknopte vragenlijst en het intelligente rekenmodel erachter is tot stand gekomen in een samenwerking van toonaangevende brandveiligheidsexperts in samenspraak met zorgprofessionals. Zo is een instrument ontwikkeld dat zowel inhoudelijk gefundeerd als zeer gebruiksvriendelijk is.

Risicogestuurde brandveiligheid

BrandWijzer heeft als uitgangspunt dat er door zorgaanbieders vanuit een risicogestuurd perspectief naar brandveiligheid gekeken moet worden om een veilige omgeving te kunnen bieden. Bij de toepassing van een risicogestuurde benadering kan namelijk blijken dat sommige standaardeisen uit de regelgeving niet voldoende zijn terwijl andere niet nuttig zijn. Volgens de meest actuele inzichten is een risicogestuurde aanpak van brandveiligheid het meest effectief in het voorkomen van brand en het beperken van de gevolgen van een brand.

Betrokken partijen

Aan BrandWijzer is gewerkt door experts van het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV), Brandweer Nederland, Nieman Adviseurs, Octaaf Advies, het COT en Crisislab. Deze partijen hebben zich verenigd in een expertgroep die zich bezighoudt met de doorontwikkeling en validatie van het instrument. Naast deze expertgroep zal een gebruikersgroep bewaken dat BrandWijzer blijft aansluiten bij de praktijk.

Programma De Zorg Brandveilig

BrandWijzer is ontwikkeld in het kader van programma De Zorg Brandveilig, een initiatief van Brandweer Nederland en ActiZ, GGZ Nederland, NFU, NVZ en VGN verenigd in Brancheorganisaties Zorg (BoZ). Het programma wordt ondersteund door het ministerie van VWS. Voor meer informatie over De Zorg Brandveilig, zie www.dezorgbrandveilig.nl.

In opdracht van de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) bracht de Werkgroep Maatgevende Aardbevingsbelasting (WMA) op 4 november 2016 een advies uit voor een proportionele, simpele, transparante en robuuste toets op aardbevingsbestendigheid van de chemische industrie in Groningen. Het advies volgde uit het eerdere advies van de commissie Meijdam van december 2015. Ira Helsloot was lid van de commissie Meijdam en voorzitter van de WMA.

De WMA heeft op 28 juni 2017 een aanvullende rapportage uitgebracht over de inzichten van de LoC-toets op de aardbevingsbestendigheid van de chemische industrie in Groningen.

Naar aanleiding van deze aanvullende rapportage heeft de NCG de werkgroep nog een aantal vragen gesteld. De antwoorden op deze vragen zijn opgenomen in de Notitie: beantwoording van nadere vragen over toepassing van de LoC-methode bij de industrie. Dit derde advies is in maart 2018 openbaar geworden.

Er is nadien (april 2019) ook nog een vierde advies door de WMA opgesteld. Dit advies treft u hier.

In opdracht van het programma Integrale Veiligheid Hoger Onderwijs (IV-HO) heeft Crisislab enkele kennis- en dilemmafiches opgesteld. Deze fiches hebben respectievelijk als doel kennisdeling en het benoemen van bestuurlijke dilemma’s die gepaard gaan bij risico- en crisismanagement. Op bestuurlijk niveau dienen hiervoor afwegingen te worden gemaakt. Voorbeeld: wegen de (financiële) kosten van een bepaalde veiligheidsmaatregel op tegen de veiligheidswinst (de baten)? De fiches geven op basis van recente casussen en praktijkvoorbeelden uit het hoger onderwijs inzicht in dilemma’s waarmee bestuurders van deze instellingen te maken hebben.

De fiches worden gebruikt ter ondersteuning en reflectie bij door IV-HO geïnitieerde bestuursgesprekken, waarbij bestuurders en veiligheidsmanagers van verschillende hoger onderwijsinstellingen met elkaar in discussie gaan over keuzes die zij maken voor hun veiligheidsbeleid. Centraal staat hoe om te gaan met de verschillende veiligheidsrisico’s.

De fiches kunt u hieronder downloaden.

Kennisfiches

• Crisiscommunicatie
• Crisisorganisatie

Dilemmafiches

• Bommelding, ontruimen of niet?
• Brand in het Spinozagebouw, tot hoever investeren in brandveiligheid?
• Ramp op afstand, welke verantwoordelijkheid trek je wanneer naar je toe?

In 2017 is door het ministerie van Defensie een beleidsevaluatie gehouden van de inspanningen van de laatste jaren gericht op een betere samenwerking van defensie en de ‘civiele’ crisisbeheersing, de zogenaamde intensivering civiel-militaire samenwerking. Ira Helsloot heeft als onafhankelijk extern deskundige gereflecteerd op de methodologie van deze beleidsevaluatie. Het resulterende rapport is in december 2017 door de minister van Defensie aan de Tweede Kamer aangeboden. In bijlage E van het rapport is zijn reflectie opgenomen.

De samenvattende aanbiedingsbrief vindt u hier.

In opdracht van de Nederlandse Spoorwegen (NS) heeft Crisislab in 2018 onderzocht hoe het zit met de verantwoordelijkheden en vereisten ten aanzien van het verlenen van eerste hulp door medewerkers van NS op rijdende treinen. Centraal hierbij stond de vraag hoe het staat met de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van de NS als organisatie en werkgever wanneer incidenteel zonder conducteur wordt gereden.