Archief

Met enige vertraging is het jaarverslag over 2020 van de Raad van Advies voor de risicobeoordeling door het Bureau Risicobeoordeling en Onderzoek (BuRO) van de NVWA waarvan Ira Helsloot deel uitmaakt naar de Tweede Kamer gestuurd. De Raad waardeert de onafhankelijkheid en de meeste adviezen van het BuRO maar vraagt nadrukkelijk aandacht voor de proportionaliteit van de beoordeling van kleine risico’s. Hier ziet de Raad dat het BuRO teruggrijpt op Europese adviezen en normeringsmethodes zonder eigen afweging van de soms evident nihil risico’s van kleine hoeveelheden stoffen omdat bijvoorbeeld grotere hoeveelheden van die stof in natuurproducten zoals fruit voorkomen.

Hier treft u het jaarverslag (en hier de aanbiedingsbrief).

Het omgaan met de energietransitie vergt veel van bestuurders. Een van de uitdagingen waar bestuurders voor staan is het meenemen en betrekken van de samenleving in de voordelen, risico’s en onzekerheden van de energietransitie.

Dilemma’s zijn er immers genoeg:
– Bijna alle burgers willen graag duurzame energie, maar zodra de mogelijke nadelen ter sprake komen dan ontstaat er weerstand. Hoe gaat u om met deze weerstand?
– Kan de trend van alsmaar strengere eisen aan gezondheid en veiligheid averechts werken op de energietransitie?
– Zichtbaar is een afnemende tolerantie voor onzekerheid rond risico’s. Betekent dit ook een (ernstige) bedreiging voor het realiseren van een duurzaam energiesysteem?

De werkgroep Bestuurlijk Omgaan met de Veiligheidsrisico’s van de Energietransitie (BOVEN) nodigt overheidsbestuurders die betrokken zijn bij de energietransitie mede namens het ministerie van EZK daarom uit voor een symposium over hoe zij de samenleving kunnen meenemen en betrekken bij de energietransitie.

Wanneer: 17 juni 2022. Programma: 9:30 – 16:00 uur (met inloop om 9:00 uur en inclusief lunch).

Waar: Sociëteit De Witte – Plein 24 in Den Haag.

Aanmelden: U kunt zich aanmelden voor het symposium via m.vandonselaar@crisislab.nl

De uitgebreide uitnodiging treft u hier.

De bestuurlijke werkgroep BOVEN heeft in juni 2021 een handreiking in vraag-en-antwoord-vorm opgesteld (penvoering door Crisislab) over bestuurlijk omgaan met de veiligheidsrisico’s van de energietransitie. Deze handreiking kunt u hier vinden.

In opdracht van de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Groningen en de gemeente Rotterdam heeft Crisislab onderzoek uitgevoerd naar de veiligheid van beweegbare bruggen in Nederland. De Europese machinerichtlijn vraagt om een analyse van en (bestuurlijk) besluit over wanneer een brug voldoende veilig is. Recente incidenten met bruggen die onderzocht zijn door de Onderzoeksraad voor Veiligheid benadrukken daarnaast de urgentie van een dergelijke analyse om beargumenteerd te kunnen besluiten wanneer investeringen noodzakelijk zijn en wanneer niet. Het doel van het onderzoek was daarmee om te komen tot een proportionele risicoanalyse voor redelijk veiligheidsbeleid van beweegbare bruggen in Nederland.

Voor het geheel aan beweegbare bruggen in Nederland geldt dat de reguliere veiligheidsnorm van een individueel overlijdensrisico van één op de honderdduizend jaar (10^-5) ruim gehaald wordt. De feitelijke onveiligheid ligt honderdmaal lager, rondom de 10^-7. Het eindrapport geeft een voorgestelde berekeningswijze om bestuurlijk vast te stellen dat 10^-5, net als op andere domeinen in Nederland, de te behalen norm is.

We bevelen aan om niet in aanvullend veiligheidsbeleid te investeren, tenzij kan worden aangetoond dat de gebruikelijke maatstaf van € 80.000,- per gewonnen gezond levensjaar behaald wordt. Ook bevelen we op basis van expertsessies met onze opdrachtgevers aan om te onderzoeken en te overwegen om het verkeersregime op beweegbare bruggen aan te passen richting het gebruikelijke verkeersregime, waar geen sprake is van bediening maar waar de acties van verkeerssystemen (zoals bij een spoorwegovergang) automatisch gebeuren.

Het rapport kunt u hier downloaden.

Sinds enkele jaren wordt er gesproken over ‘de derde crisis in de opsporing’, dat wil zeggen dat er door de politie te weinig misdrijven worden onderzocht.

In opdracht van Politie en Wetenschap heeft Crisislab een langjarig actieonderzoek uitgevoerd naar optimalisatie van de wijze waarop de politie ten behoeve van de strafrechtelijke vervolging bewijs verzamelt. Dit betitelen we als ‘slimme opsporing’: een efficiëntere inzet van de politiële opsporingscapaciteit door slimme(re) keuzes te maken in het opsporingsproces.

Als eerste stap is een handreiking geschreven met daarin tips voor leidinggevenden en rechercheurs gebaseerd op analyse van de uitspraken van de rechterlijke macht en op de inzichten uit de literatuur over de wijze waarop professionals in de praktijk besluiten. De meest spraakmakende aanbeveling is om te overwegen met de opsporing te stoppen als er een hoofdbewijs en een steunbewijs is gevonden.

Die handreiking is vanaf 2017 op vijf plekken in Nederland als pilot geïmplementeerd. Vier van deze pogingen waren niet tot nauwelijks (blijvend) succesvol. De laatste poging in 2019-2020 bij twee teams van de districtsrecherche in Noord-Holland liet echter zien dat het merendeel van de aanbevelingen wel werkbaar was.

De succes- en faalfactoren van de pogingen tot implementatie zijn geanalyseerd aan de aan van de bekende literatuur daarover. Cruciaal is ten minste politieleiderschap omdat de intrinsieke motivatie om efficiënter te werken niet bij professionals aanwezig is; zij ronden elk onderzoek het liefste met een tien af zonder daarbij oog te hebben voor de efficiency.

De rapportage kunt u hier downloaden.

In opdracht van de politie Noord-Holland heeft Crisislab in 2021 een specifieke handreiking ontwikkeld en geïmplementeerd voor de basisteamrecherches en de weegtafel ‘ZSM’ binnen de eenheid. Die handreiking kunt u hier vinden.

Ira Helsloot is benoemd tot lid van de wetenschappelijke begeleidingscommissie die de commissie Wet wapens en munitie bijstaat (Staatscourant 2022, 3320). De commissie evalueert het functioneren van de Wet wapens en munitie en de onderliggende regelgeving.

Andreas Voss en Ira Helsloot hebben het in een tweegesprek in De Gelderlander over het échte effect van de coronamaatregelen en de opstelling van het OMT daarbij. Het gesprek kunt u hier lezen.

Op de webpagina is ook een link te vinden naar een integrale audio-opname van het gesprek.

Op verzoek van de Provincie Limburg en de gemeenten rondom het industriecomplex Chemelot heeft de Technische Veiligheidscommissie Chemelot (TVC) een advies opgesteld hoe de veiligheid op en rondom het complex op een proportionele wijze verhoogd kan worden rekening houdend met de nieuwe Omgevingswet. Ira Helsloot was voorzitter van de TVC. De insteek van de TVC was om met behulp van een risicomengpaneel integraal naar veiligheid te kijken en uit te gaan van een robuuste zonering op en rond het terrein.

De rapportage kunt u hier downloaden.

In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft Crisislab een onderzoek naar een succesvolle omgang met actiegroepen uitgevoerd. In het onderzoek hebben we ons specifiek op actiegroepen gefocust die zich richten op de beïnvloeding van (lokaal) overheidsbeleid over de energietransitie.

Een actiegroep is een samenwerkingsverband van personen dat zich richt op een bepaald doel. In dit onderzoek is een succesvolle overheid gedefinieerd als een overheid die erin slaagt om met actiegroepen in constructief gesprek te gaan en blijven en, omgekeerd, een succesvolle actiegroep als een actiegroep die erin slaagt om met de overheid constructief in gesprek te gaan.

Een hoofdconclusie is dat het beeld over actiegroepen van ‘het zijn maar nimby’s’ onjuist is. De grote meerderheid geeft aan wél in discussie te willen gaan en mee te willen denken over alternatieven.

In het onderzoek hebben we tips voor lokale overheden en actiegroepen geformuleerd om op een succesvolle, constructieve wijze met elkaar in gesprek te gaan en blijven.

De rapportage kunt u hier downloaden.

Al geruime tijd en recentelijk weer in aanloop naar Prinsjesdag wordt er door verschillende deskundigen in het cyberdomein gepleit voor een zwaardere rol van de rijksoverheid in de aanpak van cyberonveiligheid. Op platform O beschrijven Jelle Groenendaal en Ira Helsloot aan de hand van bestaande inzichten 4 valkuilen voor de overheid en bieden per valkuil een alternatief. De bottom line: een meer kader stellende overheid kan de cyberweerbaarheid van Nederland zeker verhogen. Echter, meer druk om tot detailregelgeving en een digitale brandweer te komen zal, zo weten we van andere veiligheidsdomeinen, vooral leiden tot symbolisch beleid en mogelijk zelfs cyberonveiligheid.

U kunt het artikel Pas op voor symbolisch overheidsbeleid in het cyberdomein hier downloaden.

Het artikel is ook verschenen bij iBestuur.

Na vijf jaar intensief onderzoek te hebben gedaan naar een andere werkwijze voor OvD’s van de brandweer om tijdens repressief optreden het verschil te kunnen maken, zijn op 15 september 2021 de onderzoeksresultaten gepresenteerd en overgedragen aan Ricardo Weever, lector brandweerkunde van het IFV. Hij stelde dat dit een uniek actieonderzoek is geweest dat wereldwijd nog nooit is vertoond.

Aanleiding voor het onderzoek was een duikongeval in Koedijk in augustus 2014 waarbij een brandweerman om het leven kwam. Uitkomst van het onderzoek was een bijna 200 pagina’s dikke rapportage waaruit een programmaplan volgde dat zich volledige richtte op aanpassingen van procedures en protocollen brandweerduiken in de veiligheidsregio Noord-Holland Noord (VRNHN). Geen aandacht was er voor de human factors die een medeoorzaak waren voor het ongeval.

Met ondersteuning van Crisislab is de VRNHN daarom begin 2016 een traject gestart om een andere werkwijze voor de officier van dienst (OvD) van de brandweer te bedenken dat rekening houdt met human factors waardoor ze werkelijk als rugdekking voor hun bevelvoerders kunnen optreden. De basis voor het ontwerp wordt gevormd door het door Crisislab ontwikkelde commandovoeringsmodel FAB-CM. Het ontwerp is vervolgens in een tweeëneenhalf jarig durend experiment tijdens echte incidenten waaraan meerdere veiligheidsregio’s meededen uitgeprobeerd zodat bekeken kon worden of de werkwijze ook uitvoerbaar was.

De bevindingen zijn beschreven in de rapportage Naar een andere werkwijze voor de OvD? en treft u hier.

De bestuurlijk handreiking die Crisislab in opdracht van het ministerie van EZK als penvoerder van de bestuurlijke werkgroep Bestuurlijk Omgaan met Veiligheidsrisico’s van de ENergietransitie (BOVEN) over bestuurlijk omgaan met de veiligheidsrisico’s van de energietransitie heeft opgesteld is als bijlage bij een kamerbrief over veiligheidsbeleid en energietransitie aangeboden aan de Tweede Kamer.

De bestuurlijke handreiking treft u hier.

De energietransitie is het onvermijdelijke gevolg van het recent gesloten Klimaatakkoord dat bedrijfsleven en overheden de opdracht geeft om de energievoorziening te verduurzamen. De energietransitie is daarmee nationaal beleid dat op regionaal- en lokaal niveau moet worden uitgevoerd.

Door de energietransitie zullen de veiligheids- en gezondheidsrisico’s van de fossiele energie (beoogd) verdwijnen en de gevolgen van klimaatverandering kleiner worden. Er kunnen echter ook andere risico’s voor terugkomen. De energietransitie introduceert immers nieuwe technologieën waarover minder kennis en ervaring aanwezig zijn. Een belangrijke uitdaging bij de uitvoering van het Klimaatakkoord is dan ook om verantwoord met alle (nieuwe) veiligheidsrisico’s om te gaan, en tegelijkertijd genoeg ruimte te bieden voor innovatie en voortgang van de energietransitie.

Bij de uitvoering van de energietransitie zal vaker een beroep worden gedaan op een lokaal bestuurlijke afweging tussen maatschappelijke baten en de (nieuwe) veiligheidsrisico’s. Zeker gezien de aankomende Omgevingswet die meer vraagt van de lokale afweging tussen kosten en baten. Bestuurlijke vragen zijn dan bijvoorbeeld: welke risico’s brengt de nieuwe technologie met zich mee voor mijn gemeente? Of: hoe wegen we de aanvaardbaarheid af en leggen we dit op een transparante manier uit?

In opdracht van het ministerie van EZK heeft Crisislab als penvoerder van de bestuurlijke werkgroep Bestuurlijk Omgaan met Veiligheidsrisico’s van de ENergietransitie (BOVEN) bestaande uit wethouders, burgemeesters en gedeputeerden een handreiking in vraag-en-antwoord-vorm geschreven over bestuurlijk omgaan met de veiligheidsrisico’s van de energietransitie.

U kunt de handreiking hier vinden.

De handreiking is op 25 augustus 2021 als bijlage bij een kamerbrief over veiligheidsbeleid en energietransitie aangeboden aan de Tweede Kamer.

De visitatiecommissie Defensie en Veiligheid waar Ira Helsloot lid van was, heeft haar derde en eindrapport ‘Ruimte voor veiligheid’ op 21 juni 2021 aan de minister en de staatssecretaris van Defensie aangeboden. De rapportage kunt u hier downloaden.

Vanaf 13 september 2018 maakte Ira Helsloot deel uit van de door de minister van Defensie ingestelde visitatiecommissie Defensie en Veiligheid. Onder voorzitterschap van Gerdi Verbeet heeft de commissie drie jaar op onafhankelijke wijze de voortgang en de doelbereiking van het plan van aanpak ‘Een veilige Defensie-organisatie’ voor de periode 2018–2020 getoetst. Dit plan van aanpak is opgesteld naar aanleiding van onderzoeken van de Onderzoeksraad voor Veiligheid naar de dodelijke ongevallen in Ossendrecht en Kidal, en van het rapport van de commissie Van der Veer. Het plan van aanpak bestaat uit veertig maatregelen om de veiligheid bij Defensie als werk-, leef-, en leeromgeving te vergroten. De brief van de minister van Defensie treft u hier, en het instellingsbesluit in de Staatscourant hier.

De andere leden van de commissie waren: Patrick Cammaert (tot 2019), Ton van Ede (2019 -2021) en Josette van Doorn. Cammaert diende tijdens diverse VN missies en is sinds 2008 in verschillende rollen betrokken bij vredes- en veiligheidsaangelegenheden voor de Verenigde Naties in New York. Van Ede was Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht. Van Doorn is werkzaam op het gebied van operationele veiligheid in de chemische sector.

De visitatiecommissie rapporteerde jaarlijks over haar bevindingen aan de Minister van Defensie. Het eerste en tweede jaarrapport treft u hier en hier.

Ira Helsloot legt in een interview met het verbond van verzekeraars uit waarom verzekerde risicoaansprakelijkheid een verstandig instrument is om redelijke veiligheid te bewerkstelligen. 

Het interview kunt u hier lezen.

In maart 2021 heerste in heel Europa grote maatschappelijke zorg over een mogelijke bijwerking van het AstraZeneca-vaccin. Uit voorzorg laste minister van VWS in ons land een prikpauze van twee weken. In het artikel Prikpauze AstraZeneca proportioneel? – een reconstructie dat in het Nederlands tijdschrift voor geneeskunde verscheen van o.a. Ira Helsloot zijn de kosten van die beslissing uit voorzorg in beeld gebracht op basis van wat op dat moment bekend was bij de minister: de prikpauze leidde, zo blijkt uit de berekeningen, tot ten minste 13 extra doden, 90 extra ziekenhuisopnames en 30 extra IC-opnames. Dit terwijl er bij ongeveer 0,3 personen een ernstige trombo-embolische bijwerking voorkómen is.

Dezelfde berekeningswijze laat overigens ook zien dat voor mensen onder de 40 de risico’s van vaccinatie groter zijn dan die van COVID-19.

Op 18 februari 2021 vond de werkconferentie Crisisparaatheid: van reactief naar anticiperend advies voor beleid plaats georganiseerd door de Gezondheidsraad, de WRR en de ROB. Ira Helsloot was gevraagd daaraan deel te nemen en daarvoor een position paper te schrijven over de rol van adviesraden in tijden van crises zoals nu vanwege corona. Ira Helsloot betoogt daarin dat specialistische adviseurs, zoals nu het OMT, nooit in staat blijken tot een integraal advies zodat integrale spoedadvisering door ook de adviesraden van de regering noodzakelijk is.

De position paper kunt u hier downloaden.

In het Financieel Dagblad opinieert HerstelNL waar Ira Helsloot onderdeel van uitmaakt dat het coronabeleid riskant is en verdeeldheid zaait. HerstelNL riep al eerder op om over te gaan op meer risico gestuurde coronamaatregelen die zullen leiden tot minder gezondheidsschade en minder economische en maatschappelijke schade. Herstel-NL is een groep professionals van artsen, economen en andere beleidsonderzoekers en wetenschappers die rondom het thema van rationeel coronabeleid zich hebben verenigd.

Crisislab ondersteunt de oproep van Herstel-NL om over te gaan op meer risico gestuurde coronamaatregelen die zullen leiden tot minder gezondheidsschade en minder economische en maatschappelijke schade. Herstel-NL is een groep professionals van artsen, economen en andere beleidsonderzoekers en wetenschappers waaronder Ira Helsloot die zich rondom het thema van rationeel coronabeleid hebben verenigd.

Zoals bij elke risicoafweging moet ook nu een gebalanceerd en transparant afwegingskader worden gebruikt waarin de verschillende betrokken waarden worden meegenomen: natuurlijk (over)belasting van de zorg maar ook vrijheid en het bredere perspectief van volksgezondheid. De huidige focus op infectie-aantallen leidt tot een te eenzijdige focus van het beleid en daarmee onnodige schade. Er moet met andere woorden een redelijke verhouding zijn tussen het doel en het ingezette middel.

Meer informatie over Herstel-NL leest u hier.

‘Wie kijkt naar hoe de laatste jaren crisisbeheersing door de overheid zich heeft ontwikkeld, kan alleen maar constateren dat het steeds lastig lijkt te worden om de feiten leidend te laten zijn’, start Ira Helsloot een artikel voor de speciale jubileumreeks van het Platform Overheid.  ‘Zodra een gebeurtenis het frame crisis heeft gekregen in de media, en daarmee in de politiek, is directe overheidsactie onvermijdelijk. Telkens weer blijkt die actie achteraf, zodra de crisisstorm is gaan liggen, onverstandig. Slechts ambtelijke en bestuurlijke moed biedt soms, vooral op lokaal niveau, een uitweg.’

Hier kunt u de rest van het artikel lezen.

In opdracht van de rekenkamercommissie van ‘s Hertogenbosch heeft Crisislab een onderzoek uitgevoerd naar de rol van de gemeenteraad tijdens een langdurende crisissituatie zoals de coronacrisis. De vragen die centraal stonden, zijn wat de gemeenteraad in crisistijd formeel mag en wat de door de raadsleden genomen en gewenste rol van de raad is. Een aspect daarvan is de bestuurlijke en ambtelijke facilitering van de raad bij het vervullen van zijn rol. In de rapportage wordt onderscheid gemaakt tussen de drie bekende rollen van de gemeenteraad: kaderstellend voor beleid, controlerend op de uitvoering van beleid en volksvertegenwoordigend.

De rapportage Wat mag, doet en wil de raad? kunt u hier downloaden.