Archief

Astrid Scholtens en Ira Helsloot roepen in het tijdschrift Burgemeester van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters (editie 104) burgemeesters op om de politie te helpen de noodhulpfixatie te doorbreken zodat zij zich echt kan ontwikkelen tot de gewenste verbindende politie.

Het artikel kunt u hier lezen.

Ira Helsloot doet dezelfde oproep aan de politie in het tijdschrift Blauw. Dit artikel kunt u hier lezen.

Het is voor de overheid altijd van belang om rationeel en proportioneel veiligheidsbeleid na te streven. Veiligheidseuro’s kunnen immers maar een keer worden uitgegeven. Het disproportioneel investeren in kleine risico’s (in plaats van in grote risico’s) is daarmee juist onveilig. ‘Baat het niet dan schaadt het niet’ is daarmee niet correct.

Een belangrijke voorwaarde voor proportioneel veiligheidsbeleid is het inzichtelijk maken van het objectieve risico. Als het om het beleid rondom ontplofbare oorlogsresten (OO) die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn achtergebleven in de bodem gaat, is het belangrijk om rekening te houden met zowel de kans als het effect van mogelijke explosie. Het huidige beleid heeft vooral aandacht voor het mogelijk grote effect van de uitwerking (en daarmee dus niet naar de kans). Om meer inzicht te krijgen in het objectieve risico (dus de kans dat een OO) hebben we daarom een overzicht opgesteld met al de bij ons bekende incidenten met OO. Wij danken de experts van Rijkswaterstaat (van Programma’s, Projecten en Onderhoud (PPO)) voor de input die zij hebben geleverd.

Het overzicht met incidenten kunt u hier vinden.

Het is een uitgebreide zoektocht geweest om tot deze lijst met OO-gerelateerde incidenten te komen, waarbij we verschillende bronnen hebben geraadpleegd. Desondanks is het natuurlijk mogelijk dat dit overzicht niet volledig/compleet is. Mochten er incidenten missen, dan vullen we deze graag aan. Hiervoor hebben wij een aantal spelregels bedacht. Deze spelregels staan ook in de lijst met incidenten.

Wij nodigen iedereen uit om deze lijst aan te vullen zodat we een (nog) completere objectieve risico-inschatting kunnen maken en we Nederland op deze manier samen een stukje veiliger kunnen maken!

Ira Helsloot herhaalt in een interview met arbo-online de mantra van Crisislab aan de hand van concrete voorbeelden. Alle veiligheidsbeleid heeft ook negatieve effecten zodat je kosten en baten van veiligheidsmaatregelen goed moet afwegen. Daarbij kun je niet zomaar vertrouwen op modellen die door voorzichtige, smal denkende experts in elkaar zijn gezet. Gezond verstand om een vergelijk te maken met andere dagelijkse risico’s en op basis daarvan stoer te adviseren en beslissen is noodzakelijk, zo stelt hij.

Het online-artikel kunt u hier lezen.

Het artikel is ook verschenen in het blad Arbo wat u hier kunt downloaden.

Ieder jaar voeren studenten van de Radboud Universiteit een publieksonderzoek uit: ze bevragen willekeurige personen op straat naar hun opvattingen over een bepaalde risicobron. Dit jaar was het thema ontplofbare oorlogsresten (OO). Het publieksonderzoek vond plaats op 24 februari 2023 in Arnhem.

Bestuurders en haar adviseurs gaan vaak uit van de irrationele burger die onvrijwillige onveiligheden niet aanvaart en accepteert. De conclusie kan wederom, op basis van dit onderzoek, niet anders zijn dan dat inwoners wel rationeel met veiligheidsproblematieken om kunnen gaan maar dat wij onderzoekers, adviseurs en bestuurders de inwoners wel de goede vragen moeten stellen en van de juiste informatie moeten voorzien. Dit geldt ook (of juist!) voor het risico dat ontplofbare oorlogsresten in de ondergrond met zich meebrengen.

De rapportage kunt u hier downloaden.

Eerdere publieksonderzoeken die door Crisislab zijn uitgevoerd en te vinden zijn op onze website zijn:

• Meer blauw op straat
• Veiligheidsmaatregelen op Schiphol
• De chemie tussen Chemelot en Geleen
• Wonen in een transformatiewoning
• Risico’s en gevaren in de Drechtsteden
• Risico’s en incidenten in de Jeugdzorg
• Asbestbrand Roermond
• Parkeerbeleid in Enkhuizen.

In opdracht van de gemeente Nijmegen heeft Crisislab een analyse uitgevoerd van haar VTH-beleid op het domein fysieke veiligheid. Dit is een verdieping op de beleidsevaluatie die in 2021 door de gemeente Nijmegen is uitgevoerd en waaraan Crisislab heeft bijgedragen.

De bevindingen zijn beschreven in het boek De spanning tussen beleid en praktijk in twintig casus over vergunningverlening, toezicht en handhaving.

Het boek geeft inzicht in de verschillen tussen rationeel beleid enerzijds en de complexe praktijk van vergunningverlening, toezicht en handhaving anderzijds. Het is daarmee een aanrader voor alle gemeenten in Nederland die een wettelijke plicht hebben om eigen beleid vast te stellen over de organisatie en uitvoering van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH-beleid).

Of zoals burgemeester Hubert Bruls in zijn voorwoord stelt: ‘We kunnen simpelweg niet berusten in de kloof tussen goede bedoelingen en een weerbarstige praktijk. Het dilemma hoe wij kunnen zorgen voor een meer risico- gerichte uitvoering in de huidige complexe samenleving, moet breed besproken worden. Want deze uitdaging, zo durf ik wel te zeggen, is niet uniek voor de gemeente Nijmegen en haar uitvoeringsdiensten. Het is mogelijk zo dat dit juist in Nijmegen zichtbaar wordt, omdat we serieus werk willen maken van de drie principes voor verstandig veiligheidsbeleid. Elders zal de komst van de nieuwe Omgevingswet, die nog meer een beroep zal doen op een verstandige lokale afweging, zomaar kunnen leiden tot de bestuurlijke ontdekking dat dezelfde problemen spelen.’

U kunt het boek hier bestellen.

Incidenten zijn helaas onvermijdelijk. Een risicoloze samenleving bestaat niet waardoor er met en bij elke nieuwe en oude techniek incidenten zullen plaatsvinden. Hierdoor zijn er ook rond de energietransitie en alle hieraan gerelateerde nieuwe technieken (waterstof, windturbines, geothermie, etc.) incidenten te verwachten.

Over hoe het openbaar bestuur met de incidenten in de (energie)transitie om moet gaan, is nog weinig bekend. De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) brengt daarom medio april 2023 een advies uit over ‘leren in transities’. Het ROB-advies bevat aanbevelingen op hoofdlijnen voor Rijk en lokaal bestuurders maar moet nog handen en voeten krijgen in de praktijk.

In het jaarlijkse symposium van de werkgroep Bestuurlijk Overleg voor een Veilige Energietransitie in Nederland (BOVEN) wordt dit thema concreet toegepast op de energietransitie en staat de vraag centraal: hoe kunnen gemeenten en provincies op een juiste manier omgaan met incidenten, die onvermijdelijk zijn, tijdens de energietransitie?

U vindt hier het uitgebreide programma.

U kunt u aanmelden door een e-mail te sturen naar info@crisislab.nl.

Over de werkgroep BOVEN

De werkgroep BOVEN, waarin lokale en regionale collega-bestuurders zijn verenigd, is opgericht om lokale en regionale overheden te helpen bij de energietransitie. Bij de realisering van de energietransitie spelen lokale en regionale overheden immers een cruciale rol en komen bestuurders voor complexe opgaven te staan. Meer precies zoekt BOVEN naar manieren om het bestuurlijke perspectief op veiligheids- en gezondheidsrisico’s te combineren met de bestuurlijke opgave om de energietransitie te realiseren.

De afgelopen twee jaar heeft de werkgroep BOVEN met ondersteuning van Crisislab:

• de Bestuurlijke handreiking ‘Omgaan met waterstofrisico’s’ (2022) opgesteld.
• het symposium georganiseerd Burgerbetrokkenheid bij de risico’s en onzekerheden van de energietransitie en de leerpunten ervan in een rapportage verwerkt (2022).
• de Bestuurlijke handreiking ‘Omgang met veiligheidsrisico’s van de energietransitie’ (2021) opgesteld.
• een onderzoek uitgevoerd naar de (juiste) omgang met actiegroepen (2021).

Ira Helsloot pleit in een interview in LOC waardevolle zorg voor scherpere keuzes waardoor met hetzelfde geld betere zorg kan worden verleend. Hiervoor moeten vakmensen in de zorg weer meer eigen beslissingsbevoegdheid krijgen. Maar dat gaat alleen werken als ‘we’ met zijn allen achter die vakmensen blijven staan als het een keer fout gaat: ‘Iemand moet hardop durven uitspreken dat ongelukken bij goede zorg horen’.

Het artikel kunt u hier downloaden.

Op verzoek van woonstichting Lieven de Key heeft Crisislab samen met lector brandveiligheid em. René Hagen een onderzoek verricht naar de brandveiligheid van (tijdelijk) wooncomplex Riekerhaven in Amsterdam en de betekenis daarvan voor andere soortgelijke complexen in het bezit van de woonstichting. Naar aanleiding van een brand in november 2022, waarbij een woonblok van het complex afbrandde, wilde Lieven de Key met spoed weten welke maatregelen tijdelijk en structureel noodzakelijk waren voor een voldoende brandveiligheid van het complex, d.w.z. op het wettelijk vastgelegde niveau.

Het onderzoeksrapport kunt u hier lezen.

Ira Helsloot heeft desgevraagd een position paper geschreven voor de deskundigenbijeenkomst in de Eerste Kamer over het wetsvoorstel Wijziging van de Wet publieke gezondheid (Wpg) in verband met de bestrijding van een epidemie. Deze wetswijzing is op dit moment bij de Eerste Kamer in behandeling. Het betreft de beoogd eerste tranche van verdere wijziging van de Wpg ter versterking van de pandemische paraatheid. Ira Helsloot is kritisch over de noodzaak en richting van de voorgestelde wetswijziging.

De position paper kunt u hier downloaden.

In het Parool van 11 maart betoogt Ira Helsloot dat het demonstratierecht geen ‘attentierecht’ is, dat wil zeggen dat het recht op meningsuiting niet betekent dat je ook recht hebt op dat de media aan je protest aandacht besteden. In dit verband is het kwalijk dat het Nederlandse College voor de Rechten van de mens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens selectief citeert.

Het artikel in het Parool kunt u hier te lezen.

In het Brabants Dagblad wordt door Crisislab de disproportionaliteit van de explosievenopsporing in Nederland aangekaart. Jaarlijks worden er in Nederland miljoenen uit het Gemeentefonds uitgegeven aan explosievenopsporingsonderzoek voorafgaand aan bouwwerkzaamheden, terwijl er ook voor de privatisering van de explosievenopsporing geen incidenten met dodelijke slachtoffers door explosieven uit de Tweede Wereldoorlog bekend waren tijdens deze werkzaamheden. De rekening daarvoor wordt grotendeels door het Rijk en deels door de gemeenten betaald. Dit is ook een raadslid uit Goirle opgevallen die er in de gemeenteraad vragen over stelde.

‘Bedrijven worden nodeloos verrijkt’, stelt Helsloot dan ook. ‘Ik ben daar fel op tegen omdat met dat geld ook betere sociale zorg in de gemeente kan worden betaald of verkeersmaatregelen waarmee wel aantoonbaar mensenlevens kunnen worden gered.’

Het hele artikel is hier te vinden.

In opdracht van het in 2021 opgerichte Kenniscentrum Ontplofbare Oorlogsresten (OO) heeft Crisislab een onderzoek uitgevoerd om de taken en bevoegdheden die gemeenten hebben bij de omgang met OO te beschrijven inclusief eventuele onduidelijkheden over de invulling ervan (de zogenaamde witte vlekken). De rapportage kunt u hier downloaden.

Het Kenniscentrum OO heeft naar aanleiding van dit onderzoek een factsheet opgesteld voor gemeenten. Deze kunt u hier vinden (of op de website van het Kenniscentrum).

Crisislab heeft een hand-out voor gemeenten opgesteld waarin de drie bouwstenen voor proportioneel veiligheidsbeleid voor Onploftbare Oorlogsresten staan genoemd. Deze hand-out is gepresenteerd op 11 november 2022 bij een congres dat is georganiseerd door het Kenniscentrum-OO. De hand-out is hier te downloaden.

Crisislab herhaalt ook dit jaar wat o.a. haar wetenschappelijk onderzoek al jaren geleden uitwees als het om een vuurverbod gaat, zie bijvoorbeeld de rubriek ‘de kwestie’ van De Telegraaf of het artikel ‘Moet je vuurwerk met één klap verbieden?’ in Trouw. Zolang het draagvlak voor vuurwerk bij een belangrijk deel van Nederland hoog is, is een (landelijk of lokaal) vuurwerkverbod praktisch en principieel onwenselijk. Principieel omdat in een democratische samenleving ook over risicovolle activiteiten een brede afweging gemaakt moet worden, dat wil zeggen breder kijkend dan alleen naar de negatieve effecten op veiligheid. Praktisch omdat handhaving van regels die niet door de samenleving gedragen worden onmogelijk is zonder draconische repressie.

Ira Helsloot heeft dit standpunt wederom in verschillende media naar voren gebracht: ‘Met het oog op morgen’, Trouw, het Reformatorisch Dagblad en de NOS.

Het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA heeft op 8 december een essaybundel uitgebracht met kritische en opbouwende reflecties om lessen te trekken uit de coronaperiode. Ira Helsloot heeft daarin een bijdrage geleverd rondom de centrale lessen die volgens het WI-CDA getrokken kunnen worden: er was sprake van een eenzijdige medicalisering van de coronabestrijding waardoor andere waarden uit het oog werden verloren. Te weinig is door de regering getracht om de samenleving en de democratie in haar waarde te laten. Meer had aan de samenleving over kunnen worden gelaten. ‘Samen leven’ betekent ook respect voor mensen met een andere mening dan de heersende visie van infectieziektedeskundigen. Democratie moet niet zo makkelijk opzij worden gezet omdat dat de macht (met als altijd goede bedoelingen) beter uitkomt.

De essaybundel kunt u hier downloaden.

In opdracht van de Rekenkamercommissie van de gemeente Woerden heeft Crisislab een onderzoek uitgevoerd naar de wijze waarop de lokale democratie in Woerden in 2020 – 2021 onder de beperkingen van corona heeft gefunctioneerd. Bijvoorbeeld: hoe heeft zij procedures aangepast om toch de bevolking toegang te geven tot het democratisch proces?

U kunt de rapportage hier downloaden.

In opdracht van en in samenspraak met de werkgroep ‘Bestuurlijk Overleg voor een Veilige Energietransitie in Nederland’ (BOVEN) heeft Crisislab bijgedragen aan de totstandkoming van een bestuurlijke handreiking ‘Omgaan met waterstofrisico’s’.

In deze handreiking voor lokaal bestuurders (en raads- en statenleden) worden de risico’s van waterstof in perspectief geplaatst door een vergelijk te maken met de risico’s van aardgas en andere ‘dagelijkse’ risico’s. Ook worden wettelijke regimes en ijkpunten voor de lokale afweging uiteen gezet. Verder is gesproken met lokaal bestuurders met ervaring met lokale initiatieven in de eigen gemeente, waaruit belangrijke aandachts- en leerpunten zijn voortgekomen. De handreiking sluit af met een aantal kernaandachtspunten voor het bestuurlijk handelen in drie bestuurlijke arena’s: communicatie met de samenleving, interactie met de politiek en aansturing van de ambtelijke organisatie.

De handreiking is ook opgenomen in de maatregelenwiki van het RIVM. Op dit platform worden handreikingen en praktijkvoorbeelden gedeeld over het werken met het externe veiligheidsbeleid denk bijvoorbeeld aan het schrijven van omgevingsplannen of het verlenen van een vergunning. ‘De voorbeelden die worden gedeeld’, zo stelt het RIVM, ‘kunnen gebruikt worden als inspiratie om de leefomgeving zo in te richten dat mens en milieu beschermd zijn tegen ongevallen met gevaarlijke stoffen.’ (Bron: https://www.maatregelenwiki.nl/)

De werkgroep BOVEN bestaat uit wethouders, burgemeesters en gedeputeerden. BOVEN zoekt naar manieren om het bestuurlijke perspectief op veiligheids- en gezondheidsrisico’s te combineren met de bestuurlijke opgave om de energietransitie te realiseren. BOVEN doet dat door middel van het opstellen van handreikingen en het organiseren van bijeenkomsten. Het ministerie van EZK ondersteunt BOVEN en subsidieert de verschillende initiatieven en producten. Andere producten van BOVEN die hier zijn te vinden zijn bijvoorbeeld:

Bestuurlijke handreiking over de omgang met veiligheidsrisico’s van de energietransitie (2021) (ook opgenomen in de maatregelenwiki).

Opbrengst symposium ‘Burgerbetrokkenheid bij de risico’s en onzekerheden tijdens de energietransitie’ (2022).

Op 1 oktober vond de maand van de Geschiedenis 2022 plaats. Verschillende gasten namen deel aan een tweetal paneldiscussies rond het thema ‘Wat een Ramp!’.

Tijdens het eerste tafelgesprek bespraken Anique Hommels (Universiteit Maastricht), Ira Helsloot (Radboud Universiteit) en Hans de Smet (Koninklijke Militaire School België) de vraag: ‘Wat is een ramp?’. Een van de conclusies was dat de definitie van een ramp door context en tijdsbeeld bepaald wordt. De definitie van een ramp heeft te maken met de normen van veiligheid waar mensen aan gewend zijn.

De eerste paneldiscussie is hier als podcast te beluisteren.

De tweede paneldiscussie, die werd geleid door Ira Helsloot, draaide rond de vraag ‘Wat is de rol van de media in de berichtgeving over rampen?’. Daan Prevoo (burgemeester van Valkenburg aan de Geul) vertelde over zijn ervaringen met de media tijdens de watersnoodramp in Valkenburg. Marc Josten (eindredacteur van Argos-TV, HUMAN en VPRO) ging in op het verschil tussen neutraliteit en objectiviteit binnen de media. Frank van Vree (bijzonder hoogleraar Geschiedenis van Oorlog, Conflict en Herinnering aan de UvA) vertelde over de iconische waarde van beelden tijdens een ramp. De panelgasten spraken ook over media framing: een ramp wordt vaak pas een ramp wanneer de media het als ramp labelt.

De tweede paneldiscussie is hier als podcast te beluisteren.

In het Reformatorisch Dagblad stelt Ira Helsloot naar aanleiding van het openbaar worden van de tweede rapportage van de Onderzoeksraad voor Veiligheid over de aanpak van de coronacrisis dat ‘het kabinet had de sluiting van de scholen tijdens de coronapandemie beter moeten monitoren. Het was een draconische maatregel, zonder dat er goed was nagedacht over de negatieve gevolgen voor 100.000 kinderen’.

Lees hier het hele artikel.

Enkele jaren geleden is door het Platform Blindgangers een eerste aanzet gedaan om de ‘rollen en verantwoordelijkheden’ rondom de (preventieve) omgang met ontplofbare oorlogsresten (OO) op papier te zetten. In deze eerste aanzet zijn processtappen in kaart gebracht met betrekking tot OO-verdacht gebied en welke verantwoordelijkheden daarbij horen.

Tijdens deze eerste aanzet werden diverse onduidelijkheden en knelpunten gesignaleerd. Een daarvan is de onduidelijkheid over de rol van gemeenten bij het beheersen van het risico van OO. In opdracht van het in 2021 opgerichte Kenniscentrum OO heeft Crisislab een onderzoek uitgevoerd om de taken en bevoegdheden die gemeenten hebben bij de omgang met OO te beschrijven inclusief eventuele onduidelijkheden over de invulling ervan (de zogenaamde witte vlekken).

Een taak is een wettelijke verplichting voor een actor om invulling te geven aan een bepaalde werkzaamheid, activiteit of opdracht. Een bevoegdheid is een wettelijke mogelijkheid voor een actor om een bepaalde werkzaamheid, activiteit of opdracht uit te voeren of op te leggen of te verbieden. In het onderzoek laten we meer precies zien wanneer een gemeente een taak moet uitvoeren en een bevoegdheid mag inzetten.

De rapportage is hier te downloaden.

Het Kenniscentrum OO heeft naar aanleiding van dit onderzoek een factsheet opgesteld voor gemeenten. Deze kunt u hier vinden (of op de website van het Kenniscentrum).

Crisislab heeft een hand-out voor gemeenten opgesteld waarin de drie bouwstenen voor proportioneel OO-veiligheidsbeleid staan genoemd. Deze hand-out is gepresenteerd op 11 november 2022 bij een congres dat is georganiseerd door het Kenniscentrum-OO. De hand-out is hier te downloaden.

Er gaat geen maand voorbij, zo lijkt het, of we hebben te maken met een nieuwe nationale crisis: klimaat, corona, stikstof, gaswinning in Groningen, een massale instroom van vluchtelingen, de toeslagenaffaire, een drinkwatercrisis, energiecrisis, etc. Ze vragen, volgens media en nationale politiek, allemaal om acuut en daadkrachtig optreden van de nationale overheid. Ira Helsloot heeft in opdracht van A&O fonds Gemeenten hier een beschouwing over geschreven. Deze kunt u hier lezen.

Het omgaan met de energietransitie vergt veel van bestuurders. Een van de uitdagingen waar bestuurders voor staan is het meenemen en betrekken van de samenleving in de voordelen, risico’s en onzekerheden van de energietransitie.

De werkgroep Bestuurlijk Overleg voor een Veilige Energietransitie in Nederland (BOVEN) heeft daarom op 17 juni 2022 een symposium over burgerbetrokkenheid bij de risico’s en onzekerheden van de energietransitie georganiseerd. De doelgroep van het symposium waren decentraal bestuurders die met elkaar de dilemma’s rondom burgerbetrokkenheid konden verkennen.

Het symposium bestond uit twee delen: een plenair waarin een aantal presentaties werd geven waarna een discussie daarover plaatsvond met de zaal. In een aantal verdiepende workshops is vervolgens verdieping gezocht op vier hoofdvragen.

De leerpunten van het symposium zijn samengevat in het document ‘Burgerbetrokkenheid bij de risico’s en onzekerheden van de energietransitie’. Meer precies worden de vier hoofdvragen die centraal stonden in het symposium beantwoord. De samenvatting kunt u hier downloaden.

De bestuurlijke werkgroep BOVEN heeft eerder, in juni 2021, een handreiking in vraag-en-antwoord-vorm opgesteld (penvoering door Crisislab) over bestuurlijk omgaan met de veiligheidsrisico’s van de energietransitie. Deze handreiking kunt u hier vinden.

Ook heeft Crisislab in opdracht van BOVEN eerder een onderzoek uitgevoerd naar de juiste omgang met actiegroepen die zich richten op de beïnvloeding van (lokaal) overheidsbeleid over de energietransitie. De rapportage kunt u hier vinden.